Trong chương trình chiếu phim năm nay của CLB Điện ảnh Kiến trúc với chủ đề “Kiến trúc và Phát triển bền vững”, chúng ta đã xem một số phim về thiết kế và tạo dựng kiến trúc như sử dụng phương pháp “Biophilic Design” hay xây dựng những công trình công cộng như trường học và nhà cộng đồng. Ngày 5 tháng 8 này, CLB muốn giới thiệu tới các bạn một đề tài khác liên quan đến kiến trúc, đó là vật liệu. Như chúng ta đã biết, đây là yếu tố cơ bản nhất để cấu thành nên kiến trúc. Đặc biệt là, để có được một công trình kiến trúc bền vững thì việc lựa chọn vật liệu hợp lý còn giải quyết được vấn đề cấp bách nhất hiện nay của chúng ta là năng lượng và môi trường.  

Trong số những vật liệu ít tác động tới môi trường, phải kể đến vật liệu đất. Đây là vật liệu mà ông cha ta đã sử dụng từ ngàn xưa. Đất là vật liệu phổ thông nhất, được sử dụng trên tất cả các châu lục, cho mọi miền văn hóa và khí hậu. Cho tới nay, vẫn có khoảng một phần ba dân số trên thế giới sống trong những công trình xây dựng bằng vật liệu này. Đất mang nhiều ưu điểm, vì nó là vật liệu tự nhiên phong phú, khai thác dễ dàng và có thể tái sử dụng. Để biến nó thành vật liệu xây dựng thì không tốn năng lượng và không phải sử dụng các chế tác hóa học. Theo thời gian, lượng khí CO2 thải ra từ vật liệu đất không đáng kể. Và khi công trình hết hạn sử dụng, lượng rác thải cũng được giảm thiểu vì đất có thể được tái chế. Ngoài ra, đất là một vật liệu điều tiết được độ ẩm, giữ nhiệt và cách âm tốt. 

Sau Thế chiến thứ 2, việc sản xuất vật liệu công nghiệp một cách tràn lan đã làm cho vật liệu đất bị lãng quên. Nhưng hai thập kỷ gần đây, các kiến trúc sư và những nhà khoa học đang có những nghiên cứu và ứng dụng để quay lại với vật liệu này, với nhiều sáng kiến mới.

Cuốn phim FIRST EARTH, Uncompromising Ecological Architecture (Tạm dịch: Đất – Vật liệu trước nhất, kiến trúc sinh thái kiên định) của đạo diễn David Sheen cho chúng ta một cái nhìn tổng quát về vật liệu đất. Ông đã tới bốn châu lục với nhiều nền văn hóa khác nhau để khám phá những lợi ích mà vật liệu này đem lại cho “sức khỏe” của trái đất và con người. Vẫn luôn là những kỹ thuật truyền thống như đất đắp, đất nện, đất trộn rơm, gạch không nung..., chúng ta sẽ rất ngạc nhiên về phạm vi ứng dụng của vật liệu này. Từ những công trình kiến trúc nhà ở đơn lẻ tại châu Âu và châu Mỹ La-tinh, các tòa nhà cao 8, 9 tầng ở đất nước Yemen (Ả Rập) cho đến việc sử dụng nó tại các không gian công cộng ở thành phố Portland (Mỹ). Hơn nữa, cuốn phim còn chỉ ra vật liệu đất còn mang nhiều ý nghĩa về mặt xã hội, như việc nó được ứng dụng để làm nhà giá thấp cho các gia đình nông dân nghèo ở Thái Lan hay xây nhà hát cho những người da màu yếu thế ở thành phố Oakland (Mỹ).

Hơn bao giờ hết, cuốn phim hướng cho chúng ta một nhận thức sâu sắc về vật liệu mang nhiều ý nghĩa này. Ngoài những vấn đề về bảo vệ môi trường, có tính xã hội và kinh tế cao, vật liệu đất còn khơi dậy sự sáng tạo bởi tính đa dạng trong việc xây dựng. Cũng chính vì vậy mà nó tạo ra tính văn hóa cao khi khai thác được kỹ năng và vẻ đẹp nơi chốn. Ngoài ra, vì là một vật liệu tự nhiên, khi làm việc với đất chúng ta có cơ hội kết nối với thiên nhiên về cả thể xác lẫn tinh thần, để rồi thêm gắn bó với nơi mà ta sinh sống.