Những tháng cuối năm 2018 các hiện tượng thời tiết bất thường diễn ra trên khắp cả nước, đặc biệt là mưa lũ đã làm ngập lụt nhiều đô thị cả ba miền Nam, Trung, Bắc. Cho đến nay có lẽ hiện tượng biến đổi khí hậu đã hiển hiện trước mắt mọi người chứ không còn là những khái niệm chung chung xa xôi nữa. Bão dữ dội, khó tiên đoán hơn, mưa lớn hơn, dai dẳng hơn, trên diện rộng hơn nên gây sạt lở, ngập lụt. Nắng nóng cũng khốc liệt hơn, những hiện tượng thời tiết cực đoan là không hiếm.

Đã đến lúc việc quy hoạch, vận hành, quản lý đô thị phải tính đến hiện tượng biến đổi khí hậu để lường trước các tác động tiêu cực và có biện pháp khắc phục. (Ảnh: Trương Thanh Tùng)

Thiệt hại do những hiện tượng thời tiết bất thường là rất lớn, chưa tính toán được hết. Cuộc sống của người dân bị xáo động, thậm chí tính mạng bị đe dọa; kinh tế bị ảnh hưởng, chi phí khắc phục hậu quả lớn. Quan trọng nhất, mỗi khi có mưa bão, ngập lụt, giao thông thường bị gián đoạn, ảnh hưởng nhiều đến sự vận hành của nền kinh tế. Tính dễ tổn thương của các đô thị nay đã lộ rõ.

Đã đến lúc việc quy hoạch, vận hành, quản lý đô thị phải tính đến hiện tượng biến đổi khí hậu để lường trước các tác động tiêu cực và có biện pháp khắc phục. Trong nhiều năm nay, việc quy hoạch phát triển đô thị chủ yếu nhằm khai thác các lợi thế về đất đai để xây dựng các khu đô thị mới mà hầu như không đếm xỉa gì đến biến đổi khí hậu. Thậm chí việc phát triển đô thị tự phát còn chưa đi kèm với việc xây dựng hạ tầng đồng bộ, những tiện ích hạ tầng tối thiểu như thoát nước, nói gì đến chuyện xa xôi là nỗi lo trái đất đang nóng dần lên làm cho thời tiết cực đoan hơn!

Hậu quả của việc thiếu tầm nhìn như thế nay đã thấy rõ. Có thể nói một khi hiện tượng thời tiết cực đoan diễn ra, khó lòng tránh được những thiệt hại ngắn hạn như ngập lụt, sạt lở nhưng nếu việc quy hoạch có tính đến khả năng diễn ra hiện tượng cực đoan này thì thiệt hại sẽ phần nào được giảm nhẹ.

Thật ra đây là một lĩnh vực khó và mới đối với cả thế giới chứ không riêng gì chúng ta nhưng nếu không bắt tay vào nghiên cứu và triển khai các biện pháp cấp bách thì gánh nặng thiệt hại ngày sẽ càng tăng. Điều đầu tiên có thể làm ngay là cập nhật các nghiên cứu trước đây để bổ sung các hiện tượng thời tiết cực đoan cũng như tác động của chúng lên đời sống đô thị. Từ đó cũng cần điều chỉnh các giải pháp, từ giải pháp ngắn hạn như cải thiện hệ thống thoát nước đến các giải pháp dài hạn hơn như quy hoạch hướng phát triển, tránh xây dựng đô thị trái quy luật tự nhiên.

Ở góc độ của người dân, đây là dịp tốt nhất để nâng cao nhận thức của mọi người về biến đổi khí hậu để từ đó xây dựng ý thức vì môi trường vì cộng đồng. Một khi bản thân họ đã chịu những tác động xấu của những ngày sống chung với nước ngập, ắt họ sẽ giảm hẳn chuyện đổ rác bừa bãi, sử dụng túi nylon vô tội vạ, gây nghẽn cống rạch, làm tệ hại hơn tình trạng ngập úng. Hay doanh nghiệp xây cao ốc, sao cho tầng hầm giữ xe không bị ngập nước là chuyện nằm trong tầm tay mà không chịu đầu tư để có giải pháp từ trước.

Hậu quả của biến đổi khí hậu đã ở sát bên ta, cần tích hợp giải pháp ứng phó trong mọi kế hoạch, chiến lược, từ chuyện sát sườn là an ninh năng lượng đến chuyện phát triển kinh tế vì cái giá phải trả khi không làm gì là rất lớn.

(Thời báo Kinh tế Sài Gòn)