Mặc dù được xem là một trong những nhiệm vụ cấp thiết nhưng chính sách quản lý môi trường nông thôn hiện nay đang rơi vào tình trạng “loạn” đầu mối, thiếu khả thi. 

Quan điểm này được nhiều chuyên gia khuyến cáo tại Hội nghị môi trường toàn quốc lần thứ IV. Hiện, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật để bảo vệ môi trường (BVMT) Nông nghiệp-Nông thôn (NN-NT) được quy định khá đầy đủ thông qua việc thể hiện dưới Luật BVMT, Chiến lược BVMT quốc gia đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030; Chương trình Mục tiêu quốc gia Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn giai đoạn 2006 – 2010; 2010 – 2020; Chương trình Mục tiêu quốc gia khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường giai đoạn 2012 – 2015.  

Thiếu quy định thống nhất

Theo nhiều chuyên gia, Bộ TN- MT được giao chức năng nhiệm vụ là đơn vị đầu mối quản lý môi trường nói chung nhưng ngay trong quy định về chức năng nhiệm vụ cũng chưa nêu rõ trách nhiệm về quản lý. Trong khi đó, Bộ NN-PTNT và một số Bộ, ngành khác chỉ được phân công trách nhiệm quản lý môi trường theo ngành, lĩnh vực của mình. Chính vì vậy, bảo vệ môi trường (BVMT) nông thôn rơi vào cảnh thiếu đồng nhất, nhiều chính sách không được phát huy hết hiệu quả. Không những thế, trong từng lĩnh vực của Bộ, ngành chức năng nhiệm vụ còn có sự đan xen, chồng chéo nhiệm vụ, chức năng quản lý. Đơn cử như: đối với công tác quản lý chất thải rắn, Bộ Xây dựng được giao nhiệm vụ quản lý nhà nước nhưng hiện chỉ tập trung vào công tác quản lý chất thải rắn khu vực đô thị và khu vực tập trung đông dân cư. Còn tại nông thôn, công tác này lại được giao cho Bộ NN- PTNT, đối với chất thải nguy hại (chất thải từ hoạt động nông nghiệp, làng nghề) thì Bộ TN-MT lại là đơn vị được giao nhiệm vụ. Tuy nhiên, chất thải sinh hoạt nông thôn lại đang bị bỏ ngỏ, hầu như chưa có bộ nào quản lý. Chính vì vậy, đã tồn tại một nghịch lý là vùng nông thôn, rác thải sinh hoạt mới là lượng rác thải phát sinh lớn nhất nhưng chưa được quan tâm xử lý đúng mức gây ra nhiều bức xúc cho nhân dân. Bên cạnh đó, đối với công tác quản lý chất thải, thuốc bảo vệ thực vật, việc sử dụng, thu gom, lưu giữ thuộc trách nhiệm của Bộ NN-PTNT. Nhưng hiện việc xử lý, tiêu hủy bao bì, xử lý các kho hóa chất, thực vật tồn lưu lại thuộc trách nhiệm của Bộ TN-MT theo quy định về quản lý chất thải nguy hại. 

Hơn nữa, tại các địa phương, Sở NN-PTNT cũng được giao nhiệm vụ chủ trì thực hiện công tác BVMT nông thôn cấp tỉnh, cấp xã về nông nghiệp và phát triển nông thôn. Tuy nhiên, ở hầu hết các địa phương, Sở NN-PTNT chưa có bộ phận chuyên trách về quản lý môi trường trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn nên đơn vị này chỉ tham gia phối hợp với Sở TN-MT trong các vấn đề liên quan. Đây đang thật sự là vấn đề bất cập khi không có những quy định thống nhất về hệ thống tổ chức quản lý môi trường nông thôn. 

Chưa có văn bản chuyên biệt

Mặc dù, chúng ta đã có một hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về vấn đề môi trường. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia trong lĩnh vực môi trường, hiện vẫn chưa có một văn bản chuyên biệt quy định một cách hệ thống vấn đề quản lý và BVMT nông thôn, các quy định còn nằm phân tán ở nhiều lĩnh vực, thiếu tính gắn kết chính vì vậy nhiều nội dung còn bị bỏ ngỏ. Trong các văn bản dưới luật, vẫn còn thiếu nhiều nội dung hướng dẫn thi hành đối với BVMT nông thôn. Cho tới nay, còn thiếu các quy định về quản lý, xử lý chất thải, thiếu các tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường áp dụng cho khu vực nông thôn.

Đồng thời, hiện vẫn còn nhiều quy định pháp luật có liên quan đến BVMT khu vực nông thôn không thể áp dụng được trong thực tế hoặc áp dụng không hiệu quả. Đơn cử như: quy định về quản lý chất thải rắn, theo Nghị định số 59/2007/NĐ – CP về quản lý chất thải rắn áp dụng cho cả đô thị và nông thôn với mục tiêu phân loại chất thải rắn tại nguồn. Tuy nhiên, cho đến nay, việc phân loại mới chỉ được thực hiện thí điểm tại một số đô thị lớn còn tại các vùng nông thôn việc này hầu như bị bỏ ngỏ…

Theo ông Hoàng Dương Tùng- Phó Tổng Cục trưởng Tổng Cục môi trường, điều cấp thiết là tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật về BVMT nông thôn một cách hệ thống và đồng bộ, tránh sự chồng chéo giữa các bộ, ngành. Đặc biệt, cần đẩy mạnh các chính sách khuyến khích, hỗ trợ quản lý chất thải nông thôn. Tăng cường nguồn đầu tư tài chính từ ngân sách và huy động đầu tư từ nguồn khác cho hoạt động BVMT nông thôn, trong đó, ưu tiên giải quyết những vấn đề bức xúc hiện nay như xử lý chất thải rắn, nước thải – ông Tùng nhấn mạnh. 

Mai Thanh 
(Diễn đàn Doanh nghiệp)