Đất nước kiến thiết chưa từng thấy, - công nghiệp hóa - hiện đại hóa - đô thị hóa. Mọi sự tăng trưởng, tiến bộ và thịnh vượng thể hiện trước tiên và rõ nhất ở các đô thị. Chuyển động kinh tế - xã hội tạo ra những động lực phát triển cho đô thị. Ngược lại đô thị tạo những động lực cho phát triển kinh tế và xã hội. 

Đô thị là cỗ máy làm ra của cải, là cái lò rèn đúc văn minh. Ngược lại đô thị cũng dễ là nơi sản sinh ra nấm độc. 

Đô thị có khỏe mạnh, có sức sống lâu bền. 

Đô thị có thể mắc bệnh, thậm chí trầm kha. 

Tất cả phụ thuộc ở ta, nhà quản lý biết quản trị có tư tưởng. Tất cả phụ thuộc ở ta, những thị dân không quên mình là những con ong làm tổ.  

Cầu Tràng Tiền - Sông Hương, TP Huế (ảnh: KTS Lê Việt Sơn)

Chúng ta đến với phát triển muộn, có cơ may học xây dựng những đô thị vừa hiện đại lại vừa nhân văn, tránh xây dựng những đô thị tân tiến mà bệnh hoạn. 

Những tư tưởng kiến tạo và nuôi dưỡng đô thị phải tính tới sự dung hòa, sự phù hợp với Đất - Trời, Dĩ vãng, Con người, Tương lai và Quốc gia. 

Với Trời - Đất, đô thị phải được quy hoạch và xây dựng trên sự hiểu thấu tường tận những lợi thế và những cái riêng đã được ban cho, phải sử dụng nâng niu và dè xẻn, biến đô thị thành sự bổ sung tự nhiên cho thiên nhiên, không đối chọi nó với thiên nhiên, không để lại cho mai sau những cánh đồng  bãi rác, mà là những ngọc trai. Tiêu xài cho đời mình nhớ để phần con cháu. 

Với Dĩ vãng, ta nên ứng xử tử tế với những gì các cụ đã kịp dựng xây, tích lũy và vun đắp, đó cũng là tài nguyên vật chất và nhân văn, nên phải kế thừa, giữ gìn, cải tạo và thích ứng. Bài xích hoặc lãng quên Dĩ vãng cuộc đời đô thị, là làm cho nó mất gốc, thậm chí phải bập bẹ tập nói.

Với Con người, đô thị phải được quy hoạch và xây dựng trên hết cho Con người, chứ không phải cho những tính toán kinh tế - công nghệ tự thân. Dù đô thị có tiên tiến, có đồ sộ đến mấy, Con người không thể trở thành ốc vít của cỗ máy chính mình làm ra. Con người phải làm chủ được những không gian, những khoảng cách và, quan trọng hơn cả, là làm chủ, chứ không lạc lõng trong mê cung đô thị. Đô thị mang lại tiện nghi, thuận tiện trong giao tiếp giữa Con người và Cộng đồng, hướng thị dân vào sự lành mạnh và sự tử tế. Nguy cơ trở thành những kẻ khùng nơi đáy giếng của đô thị siêu hiện đại hiện ra đây đó! 

Với Tương lai, đô thị phải được quy hoạch và xây dựng trên cơ sở những tính toán có tầm nhìn và tầm cao trí tuệ. Cái gì tạo dựng hôm nay, không thể lạc hậu ngày hôm nay. Cái gì xây dựng hôm nay, chớ để thế hệ tiếp theo phải phá bỏ. Phát triển cấp tốc là điều không thể chần chừ rồi. Song chớ để xảy ra thảm trạng: chui vào chai thì dễ, thoát ra thì chẳng được. 

Để đến với tương lai, những gì là chủ trương lớn cho sự phát triển, dứt khoát phải xuất phát từ những tư tưởng mới mẻ, tránh đi theo những vết xe đổ. Nhân đây nhớ tới Đà Nẵng, mở mang đô thị ngoạn mục, vươn ra Sơn Trà, vươn ra biển, thế mà lại dành những không gian rộng mở mà đô thị mới chiếm lĩnh được, cho xây dựng theo quy hoạch vụn vặt và lỗi thời. Sao ta không chủ trương xây dựng bên bờ kia sông Hàn một cái gì đó giông giống Phố Đông của Thượng Hải. Tương lai cần có chỗ đặt chân. 

Với quốc gia, các đô thị phải xây dựng từ nhận thức vị trí và vai trò của chúng trong phạm vi vùng, phạm vi quốc gia, ước định bởi những lợi thế, tiềm năng và những cái gì riêng. Chứ không phải từ vai trò thuần túy hành chính hoặc kinh tế. Trong tương lai không xa, có thể ngay sau đơn vị Quốc gia sẽ là những đô thị. Quốc gia của những siêu đô thị, chùm đô thị. Chúng phải trở thành những chủ thể trong cạnh tranh phát triển. Chúng sẽ trở thành những đô thị - chùm vì sao.
Hôm nay chỉ 1/4 dân số nước ta sống ở đô thị. Hai, ba thập niên tới, tỷ lệ ngược lại sẽ thiết lập. 

Tương lai đất nước phụ thuộc nhiều vào những đô thị - những tổ người vừa đồ sộ và vừa thông minh. 

Mong sao những ai được giao phận sự quản lý đô thị, hãy là những nhà quản lý có tư tưởng. Những ai là thị dân, hãy nhận ra mình là những con ong vun đắp những tổ người văn minh… 

Hoàng Đạo Kính