Dạo mới có cuộc triển lãm đầu tiên về thời bao cấp, ở chỗ Bảo tàng Dân tộc học, bà con nô nức đi xem và rưng rưng hồi tưởng một thời đã qua, chưa lâu lắm mà đã như cách biệt cả vài thế kỷ, N. nhớ mẹ anh hỏi: “Triển lãm có trưng bày nhà vệ sinh thời bao cấp không? Không chứ gì? Thế gọi gì là thời bao cấp”, và bà quyết không đi xem triển lãm. 

Gì chứ tem phiếu, sổ gạo, bìa gia đình, ca nhôm méo mó, bát men sứt sẹo..., nhà còn đầy. Cái nhà vệ sinh thời bao cấp mới chính là đặc điểm không thể xóa nhòa, là nỗi ám ảnh khủng khiếp của những ai sống qua một thời kỳ cả số nhà, cả khu tập thể hay cả một tầng cầu thang vài chục hộ chỉ có duy nhất một chốn đi về giải quyết nhu cầu bài tiết không thể đừng được mỗi ngày... Và những chuyện liên quan đến nhà vệ sinh thời bao cấp mãi mãi vẫn là những chuyện cười nghiêng ngả giữa những người bạn cùng sống trong một nơi chỉ có duy nhất một nhà vệ sinh như thế. Thậm chí có cả một dòng thơ ngẫu hứng trên tường các nhà vệ sinh thời đó từng tồn tại (cũng may, không phát triển, từ khi nhà vệ sinh thành chốn riêng tư hơn, gạch men kính thay thế những bức tường vôi, và than cục, phấn, gạch non... cũng biến mất dần dần trong danh mục những vật liệu dùng để viết vẽ lên tường...) 

Sau thời ấy, việc có riêng nhà vệ sinh, hay toa-lét, trở thành niềm hạnh phúc có thật và vô cùng đáng kể. Nó còn chưa có với dân phố cổ, nhưng hạnh phúc đó mới là ở trong nhà, chứ ra đường thì nhiều khi, dấu ấn thời bao cấp vẫn còn, kể cả phố cổ và phố mới. Ngay ở thủ đô, ngay quanh Bờ Hồ, tìm được chỗ nào ổn ổn để “giải quyết nỗi buồn” là hoàn toàn không dễ. Thế nên, cái dự án xây dựng, bổ sung nhà vệ sinh công cộng đạt tiêu chuẩn vệ sinh môi trường, mỹ quan đô thị, văn minh sạch đẹp, phù hợp cảnh quan khu vực công cộng, nơi tập trung đông người, phục vụ cộng đồng dân cư và khách vãng lai... 

Xây thêm nhà vệ sinh là đúng quá rồi. Hà Nội dân cư đông như thế, mà theo thống kê, hiện cả bốn quận nội thành cũ chỉ có 310 nhà vệ sinh công cộng do Công ty Môi trường đô thị Hà Nội quản lý, riêng khu phố cổ và quanh hồ Hoàn Kiếm (nơi tập trung đông khách du lịch) có 16 nhà. Mà nói chung, các nhà vệ sinh công cộng này chưa đáp ứng được nhu cầu của du khách bởi đất trong nội thành chật chội, chỗ đâu mà xây, rồi dân sống gần khu vực xây nhà vệ sinh không ủng hộ việc xây lắm, chẳng gì cũng ảnh hưởng, lý do là mức độ đầu tư thấp và việc quản lý, giữ gìn vệ sinh tại các nơi này còn nhiều bất cập, khó nhận diện được biển chỉ dẫn... Chưa kể nhiều nhà vệ sinh đã xuống cấp; những thứ xây dựng bằng nhựa hoặc thép không đảm bảo tính ổn định; lại còn hoạt động từ sáng đến tối và rất ít nhà vệ sinh có phòng dành cho người khuyết tật. 

Nói chung, xây thêm nhà vệ sinh thì đúng là chuyện cần rồi. Chỉ hơi ngỡ ngàng con số 15 tỷ cho 14 cái nhà bằng thép sắp dựng nên ấy thôi. “Sao xây nhà vệ sinh lại tốn thế nhỉ? bà hàng nước thắc mắc. Đây là Hà Nội mà, một ông khách giải thích, đến tận cái huyện vùng sâu tỉnh Quảng Ngãi, làm cái nhà vệ sinh cũng mất đến nửa tỷ, thì Hà Nội đương nhiên phải giá khủng như thế mới xứng đáng! 

Ờ nhỉ, thủ đô cơ mà, nhà vệ sinh cơ mà, cần lắm, đắt là xứng đáng, tại sao không? 

Hà Phạm