Hai dự án Series Of “The Greenery Stacks” và Lan Che Eco Village của NaP architects – một văn phòng kiến trúc tại Hà Nội – đã giành chiến thắng (Winner) trong hạng mục “Dự án thiết kế” (chưa thực hiện) tại giải thưởng WA Awards chu kỳ 52 (52nd Cycle), được lựa chọn dựa trên phiếu bầu của các thành viên Danh dự và những người chiến thắng trong các kỳ trước.
| Giải thưởng WA Awards (World Architecture Community Awards) do World Architecture Community tổ chức với mục đích tôn vinh những dự án xuất sắc, có khả năng tạo cảm hứng cho các vấn đề mới và thú vị trong lĩnh vực kiến trúc đương đại trên thế giới. |
Ashui.com giới thiệu tới bạn đọc nội dung tóm tắt 2 dự án này (do NaP cung cấp):
Chuỗi dự án “The Greenery Stacks”
Địa điểm:
– Thanh Trì, Hà Nội – Văn phòng kết hợp nhà ở, 1200m2
– Dương Kinh, Hải Phòng – Nhà ở, 510m2
– Tân Phú, TP Hồ Chí Minh – Văn phòng, 1550m2
Bối cảnh
• Trong quá trình đô thị hóa ở Việt Nam, vùng ven đô đang trở thành “mặt cắt” sinh động phản ánh sự va chạm giữa phát triển và tự nhiên. Những cánh đồng, hồ nước và làng nghề từng nuôi dưỡng bản sắc văn hóa, sinh thái nay dần bị thay thế bởi nhà ở, khu công nghiệp và hạ tầng mới. Mở rộng đô thị thiếu đồng bộ đồng nghĩa với thu hẹp đất nông nghiệp, đứt gãy cân bằng môi trường và mất dần lớp đệm khí hậu. Không gian sống ven đô ngày càng ô nhiễm, nguồn nước suy giảm, cây xanh và cánh đồng bị thay thế bới bê tông và nhựa đường.
• Là nơi giao thoa giữa đô thị và nông thôn, vùng ven lại mở ra cơ hội kiến tạo một hình thái sống mới: xanh, cộng sinh và bền vững. Ở đó, kiến trúc có thể trở thành hạ tầng sinh thái, tái thiết lập mối quan hệ giữa con người và môi trường. Chuỗi dự án “The Greenery Stacks” ra đời trong bối cảnh ấy, như một hệ mô-đun kiến trúc xanh có khả năng nhân rộng và phục hồi ký ức nông nghiệp, tái sinh mảng xanh và khơi lại nhịp thở tự nhiên trong lòng đô thị tại Việt Nam.
Tiến bộ – đề xuất công nghệ, giải pháp mới
• Định hướng thiết kế: Chuỗi dự án không coi kiến trúc như một khối bê tông cố định mà như một hệ sinh thái sống, có khả năng tự điều tiết khí hậu, lọc bụi và nuôi dưỡng sự kết nối giữa con người với thiên nhiên. Kiến trúc được tiếp cận như một thực thể năng động, nơi vật liệu, cây xanh và ánh sáng cùng vận hành trong chu trình tự nhiên khép kín.
• Giải pháp không gian: Tái hiện cấu trúc “nhà truyền thống” hồ nước, hiên, vườn cây trong hình thái thẳng đứng phù hợp với đô thị hiện đại. Các lớp xanh, không gian đệm và hồ nước xen kẽ tạo nên những tầng vi khí hậu độc lập, kiểm soát bức xạ nhiệt, đồng thời mang lại nhịp điệu thở tự nhiên cho công trình. Cấu trúc này cho phép công trình thích ứng theo mùa và giảm đáng kể nhu cầu năng lượng.
• Nông nghiệp đô thị: Sử dụng hệ thống aquaponic kết hợp giữa rau củ, cây ăn quả và ao cá giúp cung cấp phân bón và nước tưới, đảm bảo nguồn cung thực phẩm tại chỗ, góp phần giảm phát thải từ việc chăn nuôi và vận chuyển.
• Vật liệu & công nghệ: Thử nghiệm vật liệu bê tông đất, gạch thủ công, sơn mài, giấy dó, vừa mang tinh thần bản địa, vừa mở ra hướng nghiên cứu vật liệu bền vững cho kiến trúc đô thị đương đại. Các chi tiết kết cấu được thiết kế tối giản, ưu tiên kỹ thuật thi công lắp ghép để dễ nhân rộng và giảm phát thải trong sản xuất.
Tích hợp – trong tư duy thiết kế và phương pháp xây dựng
• Tích hợp giữa con người với tự nhiên: Các yếu tố cây xanh, nguồn nước, ánh sáng, vật liệu và vi khí hậu được tổ chức trong cùng một hệ thống tổng thể. Không gian cư trú, cảnh quan và hạ tầng xanh không tách biệt mà hòa quyện, cùng duy trì sự ổn định khí hậu và cảm xúc sống.
• Tích hợp giữa truyền thống và hiện đại: Từ cấu trúc quen thuộc “hiên – vườn – ao” của ngôi nhà truyền thống, “The Greenery Stacks” diễn giải lại thành chuỗi không gian thẳng đứng, nơi mỗi lớp xanh hoạt động như một “hiên nhà” giữa các tầng. Không chỉ tái tạo vi khí hậu, các khoảng đệm ấy còn lưu giữ nhịp sống truyền thống trong bối cảnh đô thị mới, biến tinh thần bản địa thành trải nghiệm không gian đương đại.
• Tích hợp làng nghề, nghệ thuật với kỹ thuật: Dự án khai thác nguồn vật liệu và kỹ nghệ từ các làng nghề địa phương. Nơi lưu giữ tinh hoa thủ công truyền thống trải dài khắp Việt Nam. Những chất liệu thủ công được tái cấu trúc trong hình thức mới, trở thành ngôn ngữ vật liệu đương đại mang tính bản địa. Sự kết nối này không chỉ làm phong phú bản sắc kiến trúc mà còn tạo nên chuỗi giá trị kinh tế xã hội bền vững, khi sản xuất thủ công được đưa trở lại vào mạch sống đô thị, mở ra cơ hội việc làm và duy trì nghề truyền thống trong bối cảnh hiện đại. Ở cấp độ rộng hơn, kiến trúc trở thành phương tiện kích hoạt văn hóa địa phương, tái định nghĩa mối quan hệ giữa sáng tạo, kinh tế và cộng đồng trong tiến trình phát triển đô thị xanh.
Tiềm năng – giải quyết vấn đề hiện tại và định hướng tương lai
• Mô hình nhân rộng: Cấu trúc mô-đun và vật liệu địa phương cho phép dự án dễ dàng nhân rộng tại các vùng ven đô có điều kiện khí hậu khác nhau, từ Hà Nội, Hải Phòng đến Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh. Đồng thời thích ứng với quy mô và mục đích sử dụng đa dạng từ nhà ở, văn phòng cho đến công trình cộng đồng.
• Tác động sinh thái: Giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, tăng độ ẩm không khí, tái tạo mảng xanh và cung cấp lương thực tại chỗ. Mỗi dự án trong “The Greenery Stacks” đều như một đơn vị xanh, hướng tới mô hình đô thị tự phục hồi.
• Định hướng tương lai: Chuỗi dự án “The Greenery Stacks” là một hình mẫu kiến trúc xanh bản địa, vừa mang tính đương đại, vừa có tiềm năng trở thành hạ tầng sinh thái cho các thành phố của Việt Nam trong tương lai.
Lan Che Eco Village (Làng sinh thái Lán Chế)
Địa điểm: Chí Linh – Hải Dương
Quy mô: 4,2 ha (ven hồ Lán Chế ≈ 24 ha)
Bối cảnh
• Suy giảm rừng và thảm xanh tự nhiên do khai thác, chuyển đổi sang cây ngắn ngày và mở đường đã làm đứt gãy các hành lang sinh học quanh hồ, giảm đa dạng sinh học và khiến vi khí hậu nóng – khô hơn, không còn nền sinh thái đủ khỏe để đỡ một mô hình du lịch sinh thái.
• Quá trình đô thị hóa và du lịch hóa tự phát đang đưa vào khu vực những mô hình kiến trúc đóng kín – khiến bản sắc làng Bắc Bộ ven hồ (trục – sân – ngõ – vườn, mái dốc, hiên sâu, vườn cây ăn quả) dần bị mờ đi. Dự án Lan Che Eco Village được đề xuất như một phản hồi: phát triển nghỉ dưỡng nhưng phải làm sống lại quan hệ gốc làng – rừng – mặt nước.
Tiến bộ – đề xuất công nghệ, giải pháp mới
• Thu nước mưa – hồ điều hòa – wetland sinh thái: nước mưa từ mái, sân, đường dạo được gom về hồ điều hòa trung tâm. Nước thải sinh hoạt được gom riêng sau đó đi qua dải thực vật thủy sinh để lọc sinh học trước khi tái sử dụng tưới cảnh quan và rừng phục hồi. Cách làm này giữ nước tại chỗ, giảm xả trực tiếp ra hồ tự nhiên, hạn chế bồi lắng và biến hạ tầng nước thành một lớp cảnh quan sống.
• Trục nước dẫn gió – vi khí hậu thụ động: trục cảnh quan/mặt nước được bố trí theo hướng chiều dài khu đất để đón gió mát từ hồ vào sâu khu đất; khi đi qua trục mặt nước gió được làm mát và phân phối tới các khối chức năng giúp thông gió tự nhiên, tiết kiệm năng lượng.
• Vật liệu địa phương tích hợp công nghệ: dự án ưu tiên đá, đất, gạch nung, tre, gỗ rừng trồng Hải Dương để giảm vận chuyển và giữ chất cảm bản địa; đồng thời áp dụng công nghệ để mở được nhịp cấu trúc lớn hơn phục vụ nhà hàng, sân sự kiện. Bản địa về cảm xúc nhưng hiện đại về thi công.
• Biến đổi cấu trúc – kiến trúc truyền thống cho du lịch: Phát triển cấu trúc quy hoạch làng sang nghỉ dưỡng: lõi công cộng được mở rộng và gắn với trục cảnh quan, các nhánh dắt về không gian riêng tư. Nhờ vậy vẫn nhận ra làng, nhưng vận hành được như khu nghỉ dưỡng.
Tích hợp – trong tư duy thiết kế và phương pháp xây dựng
• Lưu giữ và phát triển cấu trúc làng: cấu trúc xương cá truyền thống trở thành trục cảnh quan trung tâm; điểm tụ họp làng trở thành không gian đón, nhà hàng, sân sinh hoạt; các ngõ nhỏ thành lối dạo dẫn về bungalow, khách sạn.
• Hệ sinh thái bản địa là một phần của thiết kế: cây được tổ chức đủ 3 tầng tán để xây dựng cấu trúc rừng tái tạo hệ sinh thái bản địa, thành nơi cư trú cho nhiều loài bản địa.
• Vật liệu bản địa: đá, đất địa phương: tường dẫn hướng, bậc, ghế, kè mềm đều dùng đá địa phương; tường công trình sử dụng dụng đất – gạch nung khai thác tại khu đất;
• Tái sử dụng nước mưa, nước thải: Nước mưa được thu mặt về trục mặt nước để tận dụng tưới cây. Nước thải được thi tập trung và lọc qua hệ thống lọc sinh thái.
• Giáo dục bảo vệ rừng và văn hóa: Dự án là mô hình trải nghiệm sinh thái giúp giáo dục khách hàng về muôi trường sinh thái và văn hóa bản địa. Từ đó thúc đẩy việc bảo vệ môi trường và văn hóa.
Tiềm năng – giải quyết hiện tại và định hướng tương lai
Giải quyết hiện tại:
• Phục hồi rừng và hệ sinh thái ven hồ bằng mô hình rừng đa tầng tán gắn wetland;
• Hạn chế tác động của đô thị hóa lên bản sắc nông thôn nhờ giữ cấu trúc làng và vật liệu địa phương;
• Giáo dục môi trường – văn hóa ngay trong trải nghiệm du lịch;
• Tiết kiệm năng lượng nhờ thu và tái dùng nước mưa, tổ chức vi khí hậu thụ động, từ đó góp phần bảo vệ môi trường.
Định hướng tương lai:
• Nguyên lý “trục nước – làng sinh thái – vật liệu địa phương” có thể nhân rộng cho các khu vực miền Bắc với điều chỉnh nhỏ về loài cây và văn hóa.
• Dự án tạo động lực kinh tế địa phương khi dùng lao động, vật liệu, cây giống tại chỗ.
• Dự án trở thành phương tiện quảng bá hình ảnh văn hóa bản địa của Chí Linh – Hải Dương trong một ngôn ngữ kiến trúc – cảnh quan đương đại.
NaP
