Hồ Gươm đang đứng trước cơ hội tái định vị trên bản đồ du lịch khu vực khi thành phố triển khai dự án cải tạo không gian quanh khu vực này.
Ngày 11/3, Văn phòng UBND TP Hà Nội ban hành thông báo về việc thành phố thống nhất nghiên cứu phương án kiến trúc tại khu vực phía đông Hồ Gươm theo hướng trở thành khu quảng trường – công viên đặc biệt; khảo sát kỹ các công trình kiến trúc có giá trị, cần bảo tồn (kiến trúc Pháp tại Sở Văn hóa và Thể thao, Viện Văn học); công trình biểu tượng, di tích (di tích lịch sử cách mạng Bác Hồ thăm nhà Đèn) để đề xuất chức năng sử dụng phù hợp.
UBND thành phố giao các đơn vị liên quan nghiên cứu quy hoạch, tổ chức không gian ngầm tại khu vực phía đông Hồ Gươm (khoảng ba tầng hầm), kết nối không gian ngầm nhà ga C9 của tuyến đường sắt đô thị số 2 Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo, có giải pháp kỹ thuật phù hợp đối với các công trình bảo tồn trong quá trình thi công tầng hầm.
Khu vực nghiên cứu mở rộng không gian công cộng phía đông Hồ Gươm rộng hơn 20.000 m2, có khoảng 10 trụ sở cơ quan và 40 hộ dân. Thành phố đã thống nhất xây dựng cơ chế, chính sách giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và bố trí tạm cư cho các tổ chức, hộ gia đình trong phạm vi dự án đầu tư.
Việc cải tạo, bao gồm tháo dỡ các công trình lớn vây bọc quanh hồ sẽ khai thông trục phố Đinh Tiên Hoàng, biến hồ Gươm thành một không gian mở, hiện đại nhưng vẫn giữ được hồn cốt truyền thống. Đây là yếu tố then chốt để tăng thời gian lưu trú của du khách – từ vài giờ chụp ảnh lên thành cả ngày trải nghiệm – qua đó kích thích chi tiêu vào dịch vụ, ẩm thực và hàng hóa địa phương.
Thực tế, phố đi bộ Hồ Gươm hiện đã đón hàng chục nghìn lượt khách mỗi dịp cuối tuần. Khi diện tích được nhân đôi và quản lý hiệu quả, khu vực này có thể trở thành một trung tâm trải nghiệm tầm cỡ, đủ sức cạnh tranh với các điểm đến nổi tiếng các quốc gia trong khu vực cũng như trên thế giới.
Dự án cải tạo là khoản đầu tư dài hạn cho kinh tế du lịch Hà Nội. Với lượng khách quốc tế đạt gần 5 triệu lượt trong năm 2024 và dự báo tăng trưởng mạnh trong thập kỷ tới, một Hồ Gươm được nâng cấp sẽ đáp ứng nhu cầu về không gian tiện nghi, sạch đẹp và bền vững – những tiêu chí ngày càng quan trọng với du khách hiện đại.
Hiệu ứng lan tỏa sẽ thúc đẩy các ngành phụ trợ như lưu trú, ẩm thực, và bán lẻ quanh khu vực, tạo thêm việc làm và nguồn thu ngân sách. Quan trọng hơn, việc ưu tiên không gian xanh trong quy hoạch còn giúp Hà Nội đón đầu xu hướng du lịch bền vững, một lĩnh vực được dự báo sẽ chiếm 30% thị trường du lịch toàn cầu vào năm 2030.
Dù tiềm năng là rõ ràng, dự án không tránh khỏi thách thức. Việc di dời dân cư và cơ quan có thể gây gián đoạn ngắn hạn cho kinh doanh địa phương, trong khi không gian mới nếu thiếu kiểm soát dễ bị biến dạng bởi buôn bán tự phát hoặc lạm dụng công năng.
Từ lâu, vấn nạn hàng rong tràn lan quanh Hồ Gươm – từ bánh mì, xiên que đến nước uống – không chỉ gây mất mỹ quan mà còn tiềm ẩn nguy cơ vệ sinh an toàn thực phẩm. Du khách, đặc biệt là khách quốc tế, dễ gặp vấn đề sức khỏe từ những sản phẩm không rõ nguồn gốc, làm giảm uy tín điểm đến.
Dịch vụ cho thuê ô tô điện quanh Hồ Gươm hiện hoạt động thiếu quy củ, với xe chạy lộn xộn, không có làn riêng, gây nguy hiểm cho người đi bộ và cản trở trải nghiệm không gian công cộng.
Thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng dẫn đến tình trạng buôn bán tự phát, lấn chiếm vỉa hè, và sử dụng không gian sai mục đích. Điều này làm giảm giá trị của phố đi bộ – vốn là mô hình thành công nhưng chưa được tối ưu.
Nhiều chuyên gia du lịch cho rằng Hà Nội cần sớm lên kế hoạch quản lý chặt chẽ hơn khu vực này, để giữ gìn cảnh quan và trật tự, tạo điều kiện cho du lịch phát triển tốt nhất.
Hà Nội nên quy hoạch khu vực kinh doanh cố định, ví dụ thiết lập các kios hoặc quầy hàng được cấp phép, tập trung vào thực phẩm đạt chuẩn vệ sinh, thay vì để hàng rong tự do. Ví dụ, mô hình “food court” của Singapore tại khu vực công cộng có thể là tham khảo, vừa kiểm soát chất lượng vừa giữ nét văn hóa ẩm thực đường phố.
Ngoài ra, phải quản chặt hơn dịch vụ ô tô điện mini, phân làn rõ ràng cho xe điện, giới hạn số lượng và giờ hoạt động, đồng thời áp dụng công nghệ giám sát (camera, mã QR cho xe) để đảm bảo trật tự.
Nếu có cơ chế tốt, chính quyền thành phố nên tính tới việc hợp tác công-tư: Kêu gọi doanh nghiệp tham gia vận hành không gian công cộng (ví dụ: tổ chức sự kiện, bảo trì cảnh quan), đổi lại là quyền quảng bá thương hiệu, nhằm giảm gánh nặng ngân sách và tăng tính chuyên nghiệp.
Cải tạo không gian quanh Hồ Gươm là một nước cờ chiến lược, vừa bảo tồn giá trị cốt lõi, vừa nâng tầm vị thế du lịch của Hà Nội trong khu vực. Nếu triển khai thành công, Hồ Gươm không chỉ là điểm đến mà sẽ trở thành trung tâm văn hóa – trải nghiệm – kinh tế, đưa Hà Nội tiến gần hơn đến các thủ đô du lịch hàng đầu châu Á.
Thành công của việc cải tạo mở rộng khu vực Hồ Gươm sẽ phụ thuộc vào khả năng quản lý, thực thi các kế hoạch dài hạn, nhưng tiềm năng mà nó mở ra thì không thể phủ nhận. Hồ Gươm mới sẽ là động lực để Hà Nội khẳng định mình trên bản đồ du lịch thế giới.
Song Hoàng
