Trải qua hơn 40 năm đổi mới, phát triển, đô thị Hà Nội đã có những chuyển biến vượt bậc, đặc biệt là công tác quy hoạch, kiến thiết xây dựng đô thị . Tuy nhiên, việc quy hoạch, phát triển đô thị quá nhanh, thiếu tầm nhìn đã và đang khiến Hà Nội phải “trả giá” đắt do hạ tầng xã hội và quy mô dân số tăng đột biến. Trước thực trạng “nhà tăng”, “người tăng”, thử hỏi trong 5, 10 năm tới hạ tầng giao thông và hạ tầng xã hội có đáp ứng nổi hay không?
Tuyến đường đường Lê Văn Lương đang bị bức tử do những “bức tường” bê tông san sát mọc lên. (Ảnh: TL)
Hệ lụy từ việc điều chỉnh quy hoạch “vô tội vạ”
Ngoài những giá trị hữu ích mà quá trình đô thị hoá đem lại, hiện Thủ đô Hà Nội đang phải đối mặt với nhiều vấn đề bất cập như ngập lụt, ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông … do cơ chế chính sách, công tác quản lý và sự thiếu tầm nhìn trong quy hoạch.
Việc điều chỉnh quy hoạch nhiều lần đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, phá vỡ hoàn toàn đồ án quy hoạch lập, phê duyệt lần đầu.
Hầu hết các kết luận Thanh tra của Thanh tra Bộ Xây dựng về công tác quy hoạch xây dựng, quản lý xây dựng theo quy hoạch tại một số quận, huyện nội thành đều cho thấy, nhiều khu đô thị đã được phê duyệt Quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/500; các dự án được chấp thuận tổng mặt bằng với sự đồng bộ về hạ tầng cơ sở, hạ tầng xã hội, quy mô dân số, nhưng sau đó lại được điều chỉnh nhiều lần về số tầng cao, chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ văn phòng sang nhà ở, từ cây xanh sang công trình hỗn hợp. Điều này đã khiến cho quy mô dân số tăng lên nhiều lần so với dân số đã tính toán để phê duyệt quy hoạch ban đầu, dẫn đến một khu đô thị vừa đưa vào sử dụng đã gây quá tải về nguồn điện, nước, hệ thống thông tin liên lạc, đặc biệt là diện tích đất xây dựng nhà trẻ, cây xanh, các công trình phúc lợi công cộng.
Có thể thấy rõ tại KĐT kiểu mẫu Linh Đàm, nơi từng được coi là “thiên đường” đáng sống nhất Thủ đô, sau gần 20 năm, mô hình phát triển quy hoạch này đã để lại cho xã hội những bài học đắt giá về công tác quy hoạch, phát triển đô thị.
Được đầu tư xây dựng từ năm 2007, sau khi được công nhận là KĐT kiểu mẫu vào năm 2009, thay vì tạo động lực để Linh Đàm tiếp tục vươn lên, khẳng định “thương hiệu” thì KĐT này lại trở thành “thảm họa”, bởi hạ tầng xã hội và dân số đã tăng gấp nhiều lần so với quy hoạch. Tại khu đất được dự kiến xây dựng văn phòng của gần 20 năm về trước hiện đã được chuyển đổi thành đất ở với hàng loạt các toà chung cư như VP3,VP5, VP6… Cùng với sự hình thành của các khối nhà gá rẻ cao 30, 40 tầng như HH1, HH2, HH3…, sau khi hoàn thiện, đưa vào sử dụng, tổ hợp này sẽ bổ sung thêm khoảng trên 30.000 dân cho khu bán đảo Linh Đàm.
Ở một vị trí khác, tại tuyến đường giao thông huyết mạch Lê Văn Lương, việc các tòa chung cư cao từ 25 đến 33 tầng san sát mọc lên đã trở thành những bức tường bê tông, tạo điểm “chết” cho tuyến đường vành đai 3. Theo tính toán, khoảng 3 đến 5 năm nữa, khu vực này sẽ có thêm hàng chục tòa nhà và hàng trăm nghìn hộ dân về đây sinh sống. Vậy, liệu hạ tầng giao thông, hạ tầng xã hội có đáp ứng nổi hay không?
Giải pháp nào trong công tác quản lý quy hoạch?
Trước thực tế nêu trên, không thể phủ nhận những thách thức về quy hoạch đô thị mà Hà Nội sẽ phải đối mặt trong 5, 10 năm tới. Để có một bộ mặt đô thị phát triển cho “ra hồn”, điều cần thiết hiện nay phải có sự điều chỉnh, giám sát chặt chẽ từ các cơ quan quản lý về quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch.
Chia sẻ về vấn đề này, KTS. Phạm Thanh Tùng, Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho biết: Bất cập hiện nay không phải do công tác quy hoạch mà là do khâu quản lý quy hoạch. Nhiều quy hoạch chỉ dựa vào lợi ích của nhà đầu tư, mà nhanh chóng được điều chỉnh, bất chấp khoảng cách nhà, mật độ xây dựng, các công trình công cộng… Đơn cử tại tuyến đường Lê Văn Lương, việc cứ 3 km lại có thêm 30, 40 tòa chung cư cao tầng mọc lên đã khiến nơi đây trở thành điểm ùn ứ, tắc nghẽn giao thông nghiêm trọng. Đây là hậu quả của việc điều chỉnh quy hoạch nhiều lần khiến cho các công trình xây dựng “nối đuôi” nhau mọc lên, nhưng hạ tầng giao thông không đáp ứng kịp…
TS. Phạm Sỹ Liêm, Nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho rằng, hiện nay chúng ta có nhiều quy hoạch, nhưng quy hoạch chồng chéo “hỗn loạn”, cản trở lẫn nhau, người thực hiện quy hoạch không còn nhớ là mình đã thực hiện bao nhiêu quy hoạch nữa. Đã đến lúc phải lập lại trật tự, xác định những gì không cần thiết thì bỏ, còn những vấn đề cần thiết, đã đưa ra thì phải thực hiện bằng được. Hiện nay, nhiều quy hoạch được đưa ra nhưng không ai chịu trách nhiệm, do vậy, cần phải xác định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trước những bất cập này.
KTS. Phạm Thanh Tùng cũng chia sẻ: Luật quy hoạch đô thị đã quy định rất rõ, nhưng công tác quy hoạch của chúng ta hiện còn thiếu minh bạch và không dân chủ. Công tác quy hoạch là một vấn đề lớn, nhưng lại không có một kênh thông tin hay một website để công khai và tìm hiểu các thông tin về quy hoạch.
“Cần có những quy định cụ thể trong Luật Quy hoạch để đảm bảo tính công khai minh bạch trong công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch. Cùng với đó là việc tăng cường công tác thanh kiểm tra từ Trung ương cho đến các địa phương. Có như vậy mới hạn chế được việc các dự án được điều chỉnh nhiều lần theo “ý” của các chủ đầu tư. Điều này cũng sẽ hạ chế được việc thất thoát, lãng phí, tham ô tham nhũng trong công tác quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch”- KTS. Phạm Thanh Tùng chia sẻ.
Trong những sắc diện mới của đô thị Hà Nội, ngoài những tổ hợp kiến trúc mang bản sắc Châu Âu như Times City, Royal City…Thành phố sẽ còn còn hàng trăm những quy hoạch, những dự án mọc lên trong tương lai. Hạ tầng xã hội sẽ ra sao khi những toà cao ốc, dự án liên tiếp được mọc lên trên những tuyến đường giao thông huyết mạch như Cầu Giấy, Lê Văn Lương hay Nguyễn Trãi? Con cháu chúng ta sẽ ra sao khi đô thị hầu hết đều thiếu vắng đi những cây xanh, nhà trẻ, bệnh viện?… Nỗi niềm này chưa qua, nỗi lo kia lại tới. Đô thị Hà Nội rất có thể sẽ trở thành “gánh nặng” cho những thế hệ sau, nếu chúng ta không siết chặt công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch ngay từ bây giờ!.
Trần Anh
(Báo Xây dựng)
