Kinh nghiệm từ các trung tâm tài chính hàng đầu cho thấy ba yếu tố nền tảng cho thành công là thể chế linh hoạt, môi trường pháp lý minh bạch và khả năng kết nối quốc tế.
Thể chế linh hoạt, pháp lý minh bạch và kết nối toàn cầu
London (Anh Quốc) được xem là hình mẫu điển hình với hệ thống pháp lý minh bạch, cơ chế thị trường phát triển cao và nền tảng thể chế ổn định. Theo Global Financial Centres Index (GFCI) đánh giá 121 trung tâm tài chính, London xếp thứ hai sau New York (Hoa Kỳ), chiếm hơn 38% thị phần giao dịch ngoại tệ toàn cầu, quản lý hơn 12.400 tỉ đô tài sản và là nơi đặt trụ sở của hơn 170 ngân hàng quốc tế (1). Thành công của London đến từ tòa án tài chính độc lập, cơ chế bảo vệ nhà đầu tư và khung pháp lý nhất quán, những yếu tố tạo dựng niềm tin cho dòng vốn toàn cầu.
Đây là kinh nghiệm quan trọng cho Việt Nam và Đà Nẵng khi thiết kế khuôn khổ thể chế đặc thù cho IFC.
Luxembourg – trung tâm tài chính lớn thứ hai thế giới về quản lý quỹ, hiện nắm giữ hơn 5,5 nghìn tỉ EUR tài sản (1). Thành công của trung tâm này đến từ sự chuyên biệt hóa trong lĩnh vực tài chính xanh, fintech và bảo hiểm nhân thọ, cùng cơ chế giám sát minh bạch.
Việc khuyến khích các quỹ đầu tư xanh và thúc đẩy chuẩn mực ESG giúp Luxembourg gắn kết tài chính với phát triển bền vững. Mối quan hệ hợp tác chiến lược giữa Việt Nam và Luxembourg trong lĩnh vực tài chính xanh từ năm 2023 mở ra cơ hội để Đà Nẵng phát triển trung tâm tài chính xanh ven biển, phù hợp với định hướng tăng trưởng bền vững của quốc gia.
Frankfurt (Đức) – trung tâm tài chính lớn nhất của Đức là nơi đặt trụ sở của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Sàn giao dịch chứng khoán Deutsche Börse. Thành phố này phát triển dựa trên sự kết hợp giữa hệ thống ngân hàng truyền thống và công nghệ tài chính (Fintech). Hàng trăm doanh nghiệp Fintech trong lĩnh vực thanh toán, đầu tư và an ninh tài chính đang tạo nên sức sống mạnh mẽ cho hệ sinh thái tài chính Frankfurt (1).
Bài học rút ra là đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ, dữ liệu và hệ thống thanh toán an toàn, nền tảng không thể thiếu của IFC hiện đại, điều Đà Nẵng cần ưu tiên trong quá trình chuyển đổi số.
Tại châu Á, Hong Kong giữ vị trí thứ ba toàn cầu sau New York và London theo xếp hạng 121 TTTC của GFCI. Qũy Tiền tệ Quốc tế (IMF) đánh giá cao thành phố này nhờ hệ thống ngân hàng vững mạnh, thanh khoản dồi dào và cơ chế giám sát rủi ro hiệu quả (2)(3).
Thành công của Hong Kong dựa trên khung pháp lý minh bạch, quản trị tốt và khả năng kết nối với thị trường quốc tế. Những năm gần đây, Hong Kong tập trung phát triển hai trụ cột mới đó là tài chính xanh và tài sản ảo, đồng thời mở rộng chương trình “Wealth Management Connect” kết nối thị trường đại lục với Hong Kong – Macao (4). Mô hình này cho thấy ba yếu tố cốt lõi của IFC hiện đại là pháp lý minh bạch, khả năng kết nối toàn cầu và thích ứng với công nghệ – bền vững.
Dubai (Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất – UAE) lại là ví dụ điển hình về mô hình đặc khu tài chính linh hoạt. Trung tâm tài chính quốc tế Dubai (DIFC) hoạt động dưới hệ thống pháp luật và tòa án độc lập theo luật thương mại Anh, chính sách thuế ưu đãi và thủ tục hành chính thân thiện. Năm 2024, DIFC có hơn 6.900 doanh nghiệp hoạt động, doanh thu đạt 1,78 tỉ AED (484 triệu đô la), lợi nhuận tăng 55% so với năm trước (5).
Không chỉ mạnh về ngân hàng, Dubai còn phát triển mạnh mẽ trong quản lý tài sản, quỹ đầu tư, fintech và khởi nghiệp tài chính thông qua “Innovation Hub”, nơi thử nghiệm sản phẩm trong khuôn khổ pháp lý an toàn (6). Thành công này cho thấy thể chế linh hoạt, tự chủ và môi trường đầu tư cởi mở chính là chìa khóa tạo sức bật cho IFC.
Hướng đi nào cho Đà Nẵng?
Quay về Việt Nam, Đà Nẵng đang sở hữu nhiều lợi thế để trở thành trung tâm tài chính khu vực miền Trung – Tây Nguyên. Thành phố có vị trí chiến lược trên Hành lang kinh tế Đông – Tây, hạ tầng hiện đại gồm cảng nước sâu Liên Chiểu, sân bay quốc tế, khu công nghệ cao và hệ thống dữ liệu số tiên tiến.
Nguồn nhân lực trẻ, trình độ cao với hơn 22.000 sinh viên tốt nghiệp đại học mỗi năm, trong đó phần lớn thuộc các ngành kinh tế, tài chính và công nghệ, là lợi thế đáng kể. Quy mô đô thị vừa phải giúp Đà Nẵng linh hoạt trong thử nghiệm thể chế, tương tự cách Thâm Quyến khởi đầu trong mô hình đa trung tâm tài chính của Trung Quốc.
Để phát triển IFC phù hợp xu thế, Đà Nẵng cần tập trung vào ba định hướng trọng tâm.
Thứ nhất, cần xây dựng khuôn khổ pháp lý đặc thù cho trung tâm tài chính, cho phép thử nghiệm chính sách thuế và cơ chế quản lý mới theo hướng khuyến khích đổi mới sáng tạo. Có thể triển khai “Sandbox” cho các hoạt động Fintech, tài sản số, trái phiếu xanh và sản phẩm tài chính mới, vừa thúc đẩy sáng tạo vừa kiểm soát rủi ro. Đồng thời, nên thành lập bộ phận chuyên trách về tranh chấp tài chính trong hệ thống tòa án hiện hành, nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả xử lý.
Bài học từ London và Dubai cho thấy cơ chế thử nghiệm linh hoạt và tư pháp chuyên môn hóa là nền tảng thu hút nhà đầu tư, song cần được vận dụng phù hợp với pháp luật và thể chế Việt Nam.
Thứ hai, phát triển tài chính xanh gắn với chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia và định hướng xây dựng trung tâm tài chính của Đà Nẵng. Thành phố có thể học hỏi kinh nghiệm Luxembourg trong huy động vốn cho các dự án bền vững, đồng thời chuẩn bị năng lực tham gia thị trường các-bon quốc gia trong giai đoạn thí điểm. Đây sẽ là hướng đi đặc thù, tạo dấu ấn khác biệt cho trung tâm tài chính miền Trung – Tây Nguyên.
Thứ ba, đầu tư hạ tầng tài chính số và hệ thống dữ liệu mở làm nền tảng cho trung tâm tài chính hiện đại. Đà Nẵng cần tăng cường hợp tác công – tư trong phát triển nền tảng số, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế về đào tạo nhân lực tài chính – công nghệ, học hỏi kinh nghiệm từ Frankfurt và Hong Kong. Đây là hướng đi phù hợp với định hướng chuyển đổi số và tầm nhìn xây dựng trung tâm tài chính quốc tế của thành phố.
Quan trọng hơn, kinh nghiệm quốc tế cho thấy không trung tâm tài chính nào tồn tại độc lập. Mô hình “đa trung tâm”, nơi mỗi đô thị đảm nhận một vai trò chuyên biệt trong mạng lưới tài chính quốc gia, đang trở thành xu hướng của thế kỷ 21.
Trong bức tranh đó, TPHCM có thể phát triển thành trung tâm tài chính khu vực tập trung vào thị trường vốn và ngân hàng đầu tư, trong khi Đà Nẵng hướng tới vai trò trung tâm tài chính xanh, tài chính số và đổi mới sáng tạo của miền Trung. Nếu được định hướng đúng, có tầm nhìn dài hạn và triển khai nhất quán, Đà Nẵng hoàn toàn có thể trở thành mắt xích quan trọng trong mạng lưới tài chính quốc gia và khu vực, góp phần thúc đẩy hội nhập tài chính, cải cách thể chế và phát triển bền vững của Việt Nam.
ThS. Đặng Thị Thúy Diễm – Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế – xã hội Đà Nẵng
