Trong thế kỷ XIX và XX, chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội đã không nhận thức được các giới hạn của tài nguyên môi trường trên Trái đất. Mối quan tâm lúc bấy giờ là ước muốn đạt được một sự cân bằng giữa kinh tế và xã hội. Cho đến thế kỷ XXI người ta mới nhận ra yêu cầu cấp bách về sự cân bằng: kinh tế, xã hội và môi trường.
Rất nhiều các thành phố trên thế giới lúc này đã triển khai nhiều chiến lược và chương trình nhằm đạt mục tiêu cân bằng kinh tế, xã hội và môi trường. Thành phố São Paulo (Brazil) cũng là một trong số các thành phố đó và thành phố này đã theo đuổi phương pháp phát triển đô thị theo hướng công bằng xã hội, cân bằng môi trường và một nền văn hóa hòa bình. Để tạo thuận lợi cho công tác giáo dục môi trường, thành phố đã có nhiều dự án và chương trình phân chia thành sáu lĩnh vực phục vụ cho việc giảng dạy có hệ thống bao gồm trái đất, không khí, nước, hệ thống cây xanh, hệ đa dạng sinh học và môi trường văn hóa hòa bình.
Trong 4 năm thực hiện, thành phố São Paulo đã giảm phát thải khí nhà kính khoảng 20% với việc triển khai các nhà máy sinh học tại bãi chôn lấp ở Bandeirantes và Sao Joao. Khí mê-tan tại các nhà máy này đã được chuyển đổi thành năng lượng đủ cung cấp năng lượng sử dụng của một thành phố có 700000 dân cư. Có hai chương trình bán carbon quốc tế đã được tiến hành tạo ra một khoản ngân sách đáng kể. Số tiền này đã được đầu tư vào các dự án cải thiện môi trường ở những nơi có bãi chôn lấp nhằm bảo vệ môi trường.
Thành phố đã tiến hành thống kê lượng phát thải khí nhà kính bắt đầu trong 2 năm để theo dõi khối lượng phát thải. Theo thống kê, 25% lượng phát thải khí nhà kính từ rác thải và 75% do quá trình tiêu thụ năng lượng. Với chương trình giảm thiểu khí thải CO2, bên cạnh các nhà máy sinh học, còn bao gồm nhiều chương trình tăng cường trồng rừng, phát triển các công viên cây xanh, khuyến khích sử dụng xe đạp và nội quy nghiêm ngặt kiểm tra định kỳ xe cơ giới.
Để cải thiện chất lượng không khí trong đô thị, thành phố đã tiến hành Chương trình Kiểm định Xe cơ giới trong năm 2008. Đây là chiến dịch đầu tiên theo loại hình này được thực hiện ở cấp thành phố của Brazil. Chương trình được phát triển theo trình tự và có nhiều kết quả khả thi: năm 2008, kiểm định các loại xe cơ giới chạy bằng diesel đăng ký trong thành phố; trong năm 2009 kiểm định các loại xe chạy diesel, tất cả xe máy và xe hơi chạy bằng xăng dầu và khí đốt. Ngày nay, thành phố ứng dụng hệ thống theo dõi cảm biến từ xa cho các loại xe cũ và gây ô nhiễm, các loại xe này được tiến hành kiểm định nghiêm ngặt. Kết quả của quá trình kiểm định như vậy mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe cộng đồng được nêu trong báo cáo riêng của Phòng thí nghiệm nghiên cứu khí quyển của USP (Đại học São Paulo). Thành phố đã gia nhập lực lượng thanh tra an ninh quốc gia để kiểm tra việc thực hiện theo quy định trên toàn quốc được hiệu quả hơn.
Lần đầu tiên, xe đạp và các loại xe thô sơ khác đã được đánh giá và đề cập trong chính sách quy hoạch đô thị ở São Paulo. Đô thị đã quan tâm đến quy hoạch dành cho các làn xe thô sơ. Hệ thống mạng trực tuyến cho thuê xe đạp được hình thành, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác di chuyển thêm phần phong phú. Nhóm người sử dụng xe đạp được thành lập năm 2006, với đại diện của các cơ quan khác nhau. Hiện nay, ngoài 19 km đường dành cho xe đạp, thành phố còn có hơn 30 km tuyến đường mới dành cho xe đạp và 112,9 km trong các giai đoạn khác nhau của quá trình thiết kế. Có khoảng hơn 2000 bãi đậu xe đạp được quy hoạch trong các trường học, thư viện, công viên và các công trình công cộng.
Về lĩnh vực bảo tồn nước, Cơ quan Bảo vệ nguồn nước đã tiến hành các dự án liên ngành với sự tham gia của bốn địa phương và bốn ban thư ký quốc gia được thành lập để bảo vệ và phục hồi chức năng của các nguồn nước. Một lực lượng bảo vệ môi trường nước đã được hình thành trong thành phố góp phần thực hiện công tác này được hiệu quả hơn. Chương trình nhà ở và các chương trình đô thị hóa đã được phát triển nhằm giải quyết các vụ việc liên quan đến đất đai, vệ sinh môi trường, bảo tồn nước, cũng như tạo ra các công viên và thành lập các chương trình văn hóa thể thao.
Đối với lĩnh vực đa dạng sinh học và trồng cây xanh, thành phố đã tiến hành chương trình phát triển cây xanh và kết quả đã được nhiều khả qua. Trong bốn năm thực hiện, thành phố đã có thêm 564.583 cây mới. Bên cạnh đó, thành phố còn có chương trình phát triển thâm 100 công viên cây xanh trong thành phố trong năm 2012. Năm 2004, thành phố chỉ có 33 khu công viên cây xanh, hiện nay đã có tới 58 và 63 khu cây xanh khác đang trong giai đoạn triển khai, 42 trong số đó được hoàn tất vào năm 2012. Ngày nay tất cả các phuờng trong thành phố đều có ít nhất một công viên với quy mô lớn.
Trong lĩnh vực kinh tế trong năm 2005, thành phố chủ trương phát triển kinh tế theo hướng sinh thái với nỗ lực phát triển những sáng kiến trong tiêu dùng. Tòa thị chính của São Paulo là nơi tiên phong trong việc gia nhập nhóm Greenpeace của thành phố theo chương trình Amazon, trong đó chính quyền thành phố tuyên bố cam kết loại bỏ việc mua bất kỳ sản phẩm gỗ từ nguồn bất hợp pháp nhằm chống đối nạn phá rừng. Kết quả là, Nghị định 45.075/2005 đã được xây dựng với các quy định kiểm soát môi trường đối với việc sử dụng các sản phẩm gỗ và các sản phẩm có nguồn gốc bản địa trong các công trình kiến trúc. Trong năm 2009, Hiệp ước thỏa thuận bảo vệ nguồn gỗ đã được ký kết giữa chính phủ tiểu bang và thành phố, các công ty xây dựng và các ngành khác, theo đó các bên ký kết cam kết thúc đẩy trao đổi thông tin và hợp tác dài hạn, khuyến khích thương mại hóa các nguồn thay thế gỗ.
São Paulo là thành phố đầu tiên trong cả nước thực hiện chính sách bắt buộc sử dụng năng lượng mặt trời để cung cấp nóng nước trong các tòa nhà mới. Theo quy định tại pháp luật, năng lượng mặt trời phải được sử dụng để đun nóng nước trong các công trình dân cư và các tòa nhà thương mại nhà hoạt động kinh doanh, cũng như trong các tòa nhà công cộng và tư nhân công nghiệp. Dự đoán sử dụng năng lượng mặt trời để cung cấp cho một tòa nhà 20 tầng với 80 căn hộ thì sẽ tiết kiệm được 40% lượng phát thải CO2/năm.
São Paulo là một thành phố ưu tiên trong giáo dục và y tế, chiếm một nửa ngân sách: 33% cho giáo dục và 17% cho sức khỏe. Điều quan trọng là thành phố đã nhận thức được tầm quan trọng về các vấn đề môi trường và kết hợp yếu tố thành phố xanh, kinh tế xanh vào các dự án và chương trình của từng bộ phận. Bằng cách này, São Paulo đã hoàn thành trách nhiệm của mình tại Brazil và trên thế giới – đó là một thành phố tiên phong theo phong cách mới trong thế kỷ XXI.
Khánh Phương (bài viết có sự tham khảo và tương tác của một số lãnh đạo chính quyền đô thị Sao Paulo)
