Ngày 26/7, buổi tọa đàm “Cà phê Net Zero” số 19 với chủ đề “Quản lý và tái chế chất thải rắn xây dựng theo mô hình liên kết Nhà nước – Nhà khoa học – Nhà doanh nghiệp” đã được tổ chức, thu hút sự quan tâm của đông đảo chuyên gia, nhà nghiên cứu, Câu lạc bộ Xây dựng xanh Việt Nam (VGC club), đại diện cơ quan quản lý và doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng. Diễn giả chính của chương trình là GS.TS Nguyễn Hoàng Giang – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Xây dựng Hà Nội.
Chương trình là dịp để nhìn lại một cách toàn diện về thách thức và cơ hội trong việc quản lý, tái chế CTRXD, một lĩnh vực đang đóng vai trò then chốt trong tiến trình chuyển đổi xanh ngành Xây dựng và hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 của Việt Nam.
CTRXD – Rác thải hay tài nguyên bị bỏ phí?
Theo các chuyên gia tại buổi toạ đàm, CTRXD không phải là rác thải đơn thuần mà có thể trở thành nguồn tài nguyên giá trị nếu được tái chế bài bản. Việc coi CTRXD là tài nguyên sẽ thay đổi hoàn toàn tư duy tiếp cận và thúc đẩy những giải pháp bền vững.
GS.TS Nguyễn Hoàng Giang – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Xây dựng Hà Nội cho biết, hiện nay mỗi ngày Hà Nội phát sinh khoảng 8.000 – 10.000 tấn CTRXD, song tỷ lệ tái chế còn thấp.
Khối lượng lớn CTRXD này đang gây áp lực lên việc quản lý cũng như tác động tiêu cực đến môi trường của Hà Nội. Phương pháp xử lý phổ biến nhất hiện nay là chôn lấp. Trong khi đó, tại các quốc gia phát triển như Đức, Nhật Bản, tỷ lệ khai thác CTRXD lên đến 90%, cho thấy tiềm năng còn bỏ ngỏ rất lớn tại Việt Nam.
GS.TS Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh: “Nếu chúng ta tiếp tục xem CTRXD là rác thải thì cách tiếp cận vẫn chỉ là xử lý, tiêu hủy. Nhưng nếu coi đó là tài nguyên, thì bắt buộc phải trân trọng, đầu tư công nghệ, chính sách, và mô hình khai thác phù hợp”.
Việc tái chế CTR không chỉ góp phần giảm áp lực chôn lấp vốn đang quá tải tại nhiều địa phương, mà còn có thể tạo ra nguồn cốt liệu thay thế bền vững cho cát, đá, gạch truyền thống, góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và giảm phát thải khí nhà kính.
Một số địa phương như Quảng Ninh, Đà Nẵng đã bước đầu xây dựng hệ thống thu gom và tái chế CTRXD. Tuy nhiên, quá trình này vẫn gặp khó khăn bởi thiếu chính sách hỗ trợ đồng bộ, như ưu đãi đầu tư cho dây chuyền nghiền hiện đại, quy hoạch vùng nguyên liệu, tiêu chuẩn hóa sản phẩm tái chế và đặc biệt là thiếu cầu sử dụng từ phía các chủ đầu tư.
Liên kết “ba nhà” – Mô hình trọng tâm thúc đẩy tái chế CTRXD
Một thông điệp then chốt xuyên suốt buổi tọa đàm là việc cần hình thành mô hình phối hợp chặt chẽ giữa ba chủ thể: Nhà nước – Nhà khoa học – Nhà doanh nghiệp, từ khâu nghiên cứu công nghệ đến chính sách quản lý và thị trường tiêu thụ.
Nhà nước đóng vai trò kiến tạo môi trường pháp lý minh bạch, ổn định và có các chính sách ưu đãi cụ thể.
Nhà khoa học là lực lượng chủ lực trong nghiên cứu công nghệ, thử nghiệm và đánh giá chất lượng vật liệu tái chế.
Doanh nghiệp là đơn vị tiên phong ứng dụng, triển khai mô hình và mở rộng thị trường.
“Chúng ta có công nghệ, có kinh nghiệm quốc tế, nhưng nếu thiếu chính sách hỗ trợ đồng bộ và sự nhập cuộc của doanh nghiệp thì việc tái chế CTR chỉ dừng ở quy mô thử nghiệm,” GS.TS Nguyễn Hoàng Giang nêu quan điểm.
Mô hình “ba nhà” không chỉ tạo động lực đổi mới sáng tạo mà còn mở ra cơ hội hình thành hệ sinh thái VLXD bền vững, góp phần giảm phát thải, giảm chi phí xây dựng, đồng thời đóng góp trực tiếp vào mục tiêu Net Zero quốc gia.
Việc đẩy mạnh tái CTRXD không chỉ góp phần giảm áp lực môi trường, tiết kiệm tài nguyên, mà còn giúp người dân và doanh nghiệp trực tiếp hưởng lợi từ một thị trường vật liệu bền vững và tuần hoàn. Đồng thời, đây cũng là bước đi quan trọng đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) của quốc gia trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng.
Một điểm nhấn khác được đề cập là việc tận dụng CTRXD tái chế để sản xuất bê tông tiêu nước, vật liệu nền cho đường đi bộ, bãi đỗ xe, khu công nghiệp… Đây là hướng đi phù hợp với hạ tầng đô thị mới khi các yêu cầu về thoát nước mặt, chống ngập và môi trường ngày càng cao.
Ngoài ra, một số sản phẩm từ CTRXD tái chế còn có tính thấm nước cao, phù hợp cho các khu vực công cộng, đồng thời dễ dàng chuyển giao công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ, một yếu tố quan trọng để mở rộng quy mô thị trường.
Việc phối hợp giữa các trường đại học và doanh nghiệp để sản xuất thử nghiệm, đánh giá chất lượng và đệ xuất tiêu chuẩn sản phẩm là bước đi cần thiết trong giai đoạn hiện nay.
Buổi tọa đàm cũng góp phần khẳng định, việc tái chế chất thải rắn không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là chiến lược lâu dài trong việc định hình một nền kinh tế tuần hoàn, nơi chất thải không bị bỏ đi, mà được tái sinh để phục vụ con người và phát triển đất nước.
Đức Tú
