Ashui.com

Tuesday
Mar 19th
Home Tương tác Phản biện Nghệ thuật, kiến trúc & nghệ thuật kiến trúc

Nghệ thuật, kiến trúc & nghệ thuật kiến trúc

Viết email In

Mấy năm gần đây, trên một số tạp chí về Kiến trúc - Xây dựng nước ta có đề cập tới vấn đề nghệ thuật, kiến trúc và nghệ thuật kiến trúc.

Nội dung Tranh cãi của các bài thể hiện ngay ở tiêu đề: “Kiến trúc có làm ra các tác phẩm nghệ thuật?” họặc “Chúng ta có nhiều công trình xây dựng nhưng ít tác phẩm kiến trúc”, hay như “Tính mập mờ của nghệ thuật kiến trúc”. Tại sao người ta - ngay trong giới kiến trúc sư (KTS) lại đặt lại vấn đề đã khẳng định từ xa xưa: Kiến trúc là nghệ thuật?

Vitruvius - Một KTS Roma trước công nguyên, tác giả của  5 bộ sách về kiến trúc nổi tiếng đã nêu ba tiêu chí  trong định nghĩa về kiến trúc: Kiến trúc phải hữu dụng, gây thích thú và phải là một tác phẩm nghệ thuật. Cụ thể hơn nữa, khi lật giở những trang từ điển Đông - Tây chúng ta thấy nói rõ cả rồi. Người Mỹ thì định nghĩa “Kiến trúc là nghệ thuật và khọa học thiết kế, xây dựng các công trình hay các nhóm lớn công trình tuân thủ các tiêu chí thẩm mỹ và công năng”. Người Pháp nói “Kiến trúc là nghệ thuật và khọa học xây dựng và trang trí các ngôi nhà”. Australia thì xác định kĩ hơn: “Kiến trúc là nghệ thuật và khọa học xây dựng, bao gồm quy họạch, thiết kế, cấu tạo và xử lý trang trí; là chuyên môn nghề nghiệp của KTS”. Còn ở Việt Nam, xin trích ngang từ Từ điển bách khọa Việt Nam (Tập 2): “Kiến trúc là nghệ thuật thiết kế và xây dựng các công trình, tổ chức các môi trường không gian, phục vụ cho cuộc sống và họạt động của con người”.

Tưởng là đã rõ, vậy mà vẫn còn nhiều tranh cãi. Thực ra, trong quá trình sáng tác kiến trúc, ít người tự vấn rằng mình có sáng tạo nghệ thuật hay không. Tuy nhiên khi câu chuyện kiến trúc có phải là nghệ thuật hay không được khơi gợi, thì đó không chỉ là chủ đề Tranh luận của một số nhà lý luận kiến trúc hay của một vài KTS, mà nó sẽ là cơ hội thể hiện những quan niệm phân kỳ của nhiều nhà mỹ học khi luận bàn về tính nghệ thuật của kiến trúc.

Tại sao kiến trúc lại không làm ra tác phẩm nghệ thuật và công trình xây dựng chưa phải là tác phẩm nghệ thuật? Cũng như âm nhạc hay hội họa, một bản nhạc sáng tác trên một họặc nhiều trang giấy, bức tượng to hay nhỏ vẫn là những tác phẩm nghệ thuật; thì một công trình xây dựng, dù quy mô to hay nhỏ, đầu tư lớn hay bé, một khi ra đời bởi tư duy, sáng tạo của con người - KTS thì đều là tác phẩm. Chớ đánh đồng sản phẩm với tác phẩm: Tác phẩm là kết quả của tư duy, sáng tạo của con người, trong khi sản phẩm tạo thành bởi  một quá trình sản xuất, máy móc họặc thậm chí bởi những thao tác lào động thủ công theo thói quen.

Tác phẩm kiến trúc rất đa dạng, có thể là một đồ án quy hoạch đô thị mà cũng có thể là một công trình kiến trúc cụ thể. Như vậy, chúng ta khẳng định rằng kiến trúc làm ra các tác phẩm nghệ thuật, kiến trúc là nghệ thuật. Các tác phẩm kiến trúc có giá trị vật thể và giá trị phi vật thể. Là vật thể, kiến trúc thể hiện ở các quần thể công trình, các không gian cảnh quan tự nhiên và nhân tạo. Là phi vật thể, kiến trúc được thể hiện qua ký ức, kỷ niệm về lịch sử, phong tục, tập quán, lối sống của cộng đồng cư dân sống trong môi trường cảnh quan nhất định. Tất cả các yếu tố này được thể hiện ít nhiều trong tác phẩm kiến trúc. Tuy nhiên, trong cơ chế thị trường hiện nay, với tư cách là sản phẩm xây dựng, có không ít công trình chạy theo nhu cầu thực dụng của một số người (chủ đầu tư, lãnh đạo địa phương...); do đó cũng tồn tại một số công trình xây dựng không thể gọi là tác phẩm kiến trúc được. Nhược điểm này cần khắc phục dần khi ý thức của con người được nâng cao, và đòi hỏi các KTS thực sự vào cuộc nhằm nâng cao chất lượng tác phẩm của mình.

Để biện minh rằng kiến trúc là nghệ thuật thì những định nghĩa Đông - Tây nêu ở phần trên mới là điều kiện cần. Về lý thuyết, chừng đó là chưa đủ thuyết phục đối với những ý kiến cho rằng  kiến trúc không có vị trí trong nghệ thuật. Để làm sáng tỏ vấn đề này, cần tìm hiểu vị trí của kiến trúc trong ngôn ngữ phân loại. Hầu hết các khung phân loại chính như: phân loại thập phân của Dewey (1876), phân loại thập phân Bách khoa (1895), phân loại của Thư viện Quốc gia Mỹ đều đưa kiến trúc vào Nhóm Nghệ thuật. Khung phân loại là những ngôn ngữ  tư liệu, trong đó các từ chuẩn của nó cho phép diễn đạt những khái niệm và đối tượng của một lĩnh vực xác định. Đi sâu hơn nữa, từ điển từ chuẩn còn nêu vị trí của kiến trúc với tư cách là một bộ phận của mỹ thuật và tác phẩm nghệ thuật.

Trong thực tế cũng có người đặt vấn đề: Vì sao có tình trạng “nhiều công trình xây dựng, ít tác phẩm kiến trúc?”. Những người trong nghề, dễ dàng phân biệt thế nào là công trình xây dựng, thế nào là tác phẩm kiến trúc. Song, để trả lời câu hỏi này một cách thỏa đáng và làm thỏa mãn số đông, không phải dễ dàng, bởi nó phụ thuộc hàng loạt yếu tố: môi trường sáng tác, cơ chế quản lý hành nghe, trình độ KTS, vai trò “nhạc trưởng” của người có thẩm quyền trong quản lý về Quy họạch - Kiến trúc... Tất nhiên, vấn đề trang trí và hoàn thiện các bề mặt công trình đóng góp một phần không nhỏ trong việc để công trình xây dựng thực sự trở thành tác phẩm kiến trúc.

Nguyễn Huy Côn

[ FORUM : Kiến trúc là nghệ thuật?

 

Lời bình  

 
+1 # nguyen van 21/08/2012 05:10
kiến trúc là nghệ thuật sắp xếp các công năng,nghệ thuật của kiến trúc khác với hội họa,âm nhạc hay điện ảnh ở chỗ nó phản ánh không gian thực,con người sống,sinh hoạt trong không gian đó,nghệ thuật kiến trúc đẹp không chỉ ở mắt nhìn mà còn bởi giá trị sử dụng
Trả lời | Trả lời kèm trích dẫn | Trích dẫn
 

Thêm bình luận


Mã an toàn
Đổi mã khác

Bảng quảng cáo