Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam Đặng Việt Dũng cho biết, Kết luận 127-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư ngày 28/2/2025 về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đã đưa ra yêu cầu: Nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Đứng trước tình hình này, Tổng hội Xây dựng Việt Nam tổ chức Tọa đàm “Đô thị – Quản lý tinh gọn và Phát triển hiệu quả” để tập hợp các chuyên gia, nhà khoa học cùng nhau trao đổi về các nội dung liên quan đến quản lý, phát triển đô thị sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, bao gồm: Mô hình đô thị sẽ thay đổi như thế nào cho phù hợp? Cách thức liên kết để thúc đẩy sự phát triển kinh tế của khu vực đô thị sau khi sáp nhập sẽ diễn ra như thế nào? Các quy định pháp luật liên quan đến quản lý, phát triển đô thị cần được điều chỉnh như thế nào để phù hợp với tình hình mới? Sự liên kết giữa các đô thị trong mạng lưới đô thị mới sẽ diễn ra như thế nào?…
Chuyên gia Nguyễn Ngọc Hiếu, giảng viên về Quản trị đô thị, Chương trình Phát triển Đô thị Bền vững, Đại học Việt Đức cho rằng, tốc độ đô thị hóa tại Việt Nam đang diễn ra rất mạnh mẽ nên việc tổ chức lại đô thị ở nước ta là rất quan trọng. Nếu phải bỏ cấp huyện thì cần giải quyết việc xây dựng cấp cơ sở như thế nào để phát huy được tính quy mô, hỗ trợ cấp trên quản lý hiệu quả vùng và giữ được quan hệ kết nối với người dân.
Do đó, chuyên gia Nguyễn Ngọc Hiếu có đề xuất 2 lựa chọn cơ bản, thứ nhất là cấp cơ sở to – ít đầu mối và thứ hai cấp cơ sở nhỏ – nhiều đầu mối. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc điều phối cấp cao không nên có bước nhảy cóc lớn. Thiết kế cấp cơ sở nhỏ dẫn đến cấp này chỉ đóng vai trò đại diện, không có năng lực để quản lý các vấn đề chuyên môn và cấp trên phải trực tiếp xử lý vấn đề cho hàng trăm đầu mối trực tiếp.
Vì vậy, đối với Thành phố Hồ Chí Minh, chuyên gia Nguyễn Ngọc Hiếu đề xuất phân chia thành 2 khu vực. Một là vùng lõi có lịch sử lâu đời, phát triển ổn định với bản sắc cần được tách riêng và có hai lựa chọn là giữ quy mô hiện tại, hoặc gộp lại ít quận hơn, hoặc thậm chí chỉ có một thành phố trung tâm ở khu vực phát triển ổn định. Hai là các khu vực mới mở rộng (quận mới, thành phố Thủ Đức và huyện ngoại thành, kể cả tỉnh lân cận nếu sáp nhập) có thể tổ chức thành quận hoặc thành phố trực thuộc.
Trong khi đó, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia Phạm Thị Nhâm cho rằng, nếu thực hiện mô hình địa phương 2 cấp là cấp tỉnh và cấp cơ sở, cấp tỉnh có thể nghiên cứu tổ chức mô hình phường đô thị lớn (phường nội thị hiện hữu, khu vực dự kiến thành lập phường mới) và phường đô thị nhỏ (thị trấn), trong khi cấp cơ sở sẽ có các xã ven đô (thành phố thị xã trực thuộc tỉnh) và các xã nông thôn.
Đối với các thành phố trực thuộc Trung ương như: Hà Nội, Phó Viện trưởng Phạm Thị Nhâm đề xuất, có thể tổ chức thành 3 khu vực, đó là vùng trung tâm (các phường có giá trị lịch sử, cần có cơ chế đặc biệt để bảo tồn), phường nội đô cũ (các quận nội thành hiện hữu), phường nội đô mới (các huyện ngoại thành dự kiến lên quận như Đông Anh, Gia Lâm, Hoài Đức, Đan Phượng…). Thành phố Hà Nội có thể là tập hợp của các thành phố như thành phố nội đô lịch sử, thành phố nội đô cũ, thành phố nội đô mới…
Trong khi đó, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng Lưu Đức Hải khẳng định, với định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh thì vai trò của các đô thị ngày càng lớn hơn, quan trọng hơn.
Chia sẻ về mô hình quản lý, phát triển đô thị, Viện trưởng Lưu Đức Hải cho rằng, sau khi sắp xếp các đơn vị hành chính chỉ còn cấp tỉnh và cấp xã, xét về quy mô thì cấp xã hiện nay nhỏ hơn cấp xã tương lai, cấp xã tương lai sẽ nhỏ hơn cấp huyện hiện tại. Như vậy, cấp xã tương lai sẽ tương đương cấp huyện và đây sẽ là cơ hội để phát triển đô thị.
Đối với cấp tỉnh sẽ phân chia thành 4 mô hình: Thành phố, thị xã, thành phố trong thành phố (chỉ có ở thành phố trực thuộc Trung ương), thị trấn (cấp xã). Thành phố cấp xã chính là huyện.
Cũng trong khuôn khổ Tọa đàm, các chuyên gia, nhà khoa học còn thảo luận về các nội dung thay đổi tư duy về phân loại đô thị; sửa đổi các quy định liên quan đến quản lý, phát triển đô thị; làm rõ các mô hình phát triển đô thị; làm rõ các khái niệm về đô thị sau khi sắp xếp bộ máy; tên gọi của các đơn vị sau khi sáp nhập; vai trò của ngành Xây dựng trong quá trình tinh gọn đô thị…
Kết luận Tọa đàm, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam Đặng Việt Dũng cho rằng, việc sắp xếp tổ chức bộ máy sẽ là cơ hội để tạo nên sự đột phá trong phát triển đô thị. “Chúng ta cần phải tận dụng cơ hội này để hoàn chỉnh thể chế, bộ máy, con người và huy động các nguồn lực để phát triển đô thị”.
Với tinh thần đó, Chủ tịch Đặng Việt Dũng đề nghị các chuyên gia, nhà khoa học tiếp tục góp ý bằng văn bản để Tổng hội Xây dựng Việt Nam tổng hợp, gửi cho cơ quan quản lý nhà nước tham khảo, từ đó hướng đến quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam hơn trong tương lai.
Dịch Phong
