Thiết kế như một hành động chính trị
Walter Hood sinh năm 1958 tại Charlotte, North Carolina, trong một gia đình quân nhân. Chịu ảnh hưởng sâu sắc của nạn phân biệt chủng tộc, tuổi thơ Walter Hood gắn liền với những trải nghiệm về sự phân biệt và thiếu thốn. Chính điều này giúp ông sớm hình thành nhận thức sâu sắc về xã hội và vị trí của bản thân trong xã hội đó.
Cũng có lẽ vì thế mà, từ một cậu bé da màu lớn lên giữa miền Nam Hoa Kỳ phân biệt chủng tộc, Walter Hood đã chọn cảnh quan như một công cụ lắng nghe. Ông từng phát biểu: “Landscape architecture is not neutral – it’s political, it’s cultural, it’s about people”. (Tạm dịch: “Kiến trúc cảnh quan không phải là trung lập – nó mang tính chính trị, văn hóa và liên quan trực tiếp đến con người”).
Một trong những dự án tiêu biểu thể hiện quan điểm này là John Robinson, Jr. Town Square (trước gọi là Nauck Town Square) ở Arlington, Virginia. Điểm nhấn đắt giá của quảng trường là tác phẩm điêu khắc “FREED” cao 30 feet khắc họa biểu tượng Adinkra và tên các khu dân cư lịch sử của cộng đồng da màu tại Green Valley. Công trình không chỉ ghi nhận một phần di sản bị bỏ quên mà còn khẳng định sự hiện diện của cộng đồng bằng thiết kế, bằng ký ức, và bằng chính cái tên “FREED” đứng sừng sững giữa không gian công cộng.
Ghi chép ký ức cộng đồng qua không gian
Walter Hood tin rằng không gian công cộng chứa đựng nhiều lát cắt lịch sử không lời, cần được khám phá, làm sáng tỏ và gắn kết lại bằng trải nghiệm sống. “I’m not trying to preserve history. I’m trying to reveal it”, ông từng nói. (Tạm dịch: “Tôi không cố gắng bảo tồn lịch sử. Tôi cố gắng tiết lộ nó”).
Với ông, ký ức không chỉ nằm trong lịch sử lớn mà còn trong những câu chuyện thường ngày. Và để những ký ức ấy có tiếng nói, ông chọn làm điều giản dị nhất: Lắng nghe cộng đồng. Ông ghi chép rồi ông kiến tạo những nơi chốn để con người có thể đối thoại với lịch sử một cách tự nhiên nhất.
Một ví dụ tiêu biểu là công viên Lafayette Square tại Oakland, California. Trước khi cải tạo, nơi này được gọi là “Old Man’s Park” – chỗ dừng chân của những người vô gia cư. Dù là một không gian bị bỏ quên cả trong quy hoạch lẫn trong trí nhớ đô thị nhưng thay vì xóa bỏ, Hood bắt đầu bằng việc lắng nghe. Ông phỏng vấn những người đang sử dụng công viên, từ người vô gia cư đến các hộ dân xung quanh để kiến tạo một không gian đa tầng: Sân chơi cho trẻ em, nơi nghỉ ngơi cho người lang thang và công viên cộng đồng thực thụ.
Tương tự, Splash Pad Park, Oakland cũng là một dự án khác thể hiện khả năng của Hood trong việc biến đổi không gian bị lãng quên thành điểm đến cộng đồng sôi động. Từ một giao lộ không được sử dụng hiệu quả trở thành một công viên đô thị với quảng trường trung tâm được chiếu sáng từ dưới lên, bức tường nước chạy dọc và các lối đi bộ nối liền với khu thương mại lân cận. Từ một nơi mọi người lặng lẽ lướt ngang qua trở thành điểm gặp gỡ của cộng đồng – nơi thu hút cư dân từ khắp khu vực về tham gia chợ nông sản lớn nhất Oakland mỗi cuối tuần.
Đối thoại với lịch sử qua thực hành sáng tạo
Thông qua các thiết kế của mình, Walter Hood đã khẳng định cảnh quan là hình thức đối thoại với lịch sử một cách tự nhiên, thầm lặng nhưng mạnh mẽ. Ông không tái hiện quá khứ mà dẫn ký ức quay trở lại hiện tại qua ánh sáng, mặt nước, kết cấu vật liệu và sự lặng thinh của không gian.
Như khu vườn tưởng niệm ở International African American Museum (Bảo tàng quốc tế người Mỹ gốc Phi), Charleston. Ông thiết kế hồ thủy triều và khắc hình người xếp chồng lên nhau dưới nền đá, như tái hiện hình ảnh những người bị bắt làm nô lệ trên con tàu cập bến cảng Gadsden. Mỗi khi nước rút, ký ức hiện lên lặng lẽ và đầy day dứt.
Trong bối cảnh khác tại The Broad Museum ở Los Angeles, Hood tạo nên một lối đi thị giác bao quanh bảo tàng bằng những cây ô liu cổ thụ hơn 100 năm tuổi. Ở đó, ký ức, thiên nhiên và cơ thể con người cùng hiện diện trong một hành trình thị giác không lời.
“I want to create places that can absorb memory, reflect dignity, and invite healing” – Walter Hood từng nói. (Tạm dịch: “Tôi muốn kiến tạo những nơi chốn có thể ôm lấy ký ức, phản chiếu phẩm giá và mời gọi sự hồi phục từ bên trong”).
Tìm hiểu thêm về Walter Hood tại: https://www.hooddesignstudio.com/
Minh Nguyệt
