Nằm cách thủ đô Mátxcơva 287km về phía Đông Bắc, thành phố Yaroslavl được ví như viên ngọc trong tuyến du lịch nổi tiếng “Vành đai vàng” của nước Nga.
Ra đời từ năm 1010, Yaroslavl là một trong những thành phố cổ xưa nhất nằm ở nơi hợp lưu của hai dòng sông- dòng Kotorosl êm đềm và dòng Volga vĩ đại- con sông dài nhất châu Âu với độ dài 3690 km. Truyền thuyết kể lại rằng ở vị trí của Yaroslavl thời cổ đại, từng có một bộ tộc ngoại giáo sinh sống và họ chuyên thờ phụng “con gấu thiêng”. Trong những năm đầu thế kỷ XI, binh lính Nga đã tấn công ngôi làng và đốt cháy khu thánh đường chính của nhà thờ ngoại giáo.
Yaroslavl Glavny, nhà ga chính của thành phố, là một điểm dừng quan trọng cho nhiều xe lửa chở khách đi lại giữa Moscow và các khu vực khác của Nga mỗi ngày.
Công tước Yaroslavl Mudryi (Yaroslavl Thông thái) đã đích thân chém chết con gấu thiêng, cho xây dựng một pháo đài nhỏ bằng gỗ trên bờ cao sông Volga, và đặt tên là Yaroslavl. Có lẽ bởi thế, tấm huy hiệu trên đó khắc hình con gấu với chiếc rìu đã đi vào lịch sử và trở thành biểu tượng của thành phố. Đến nay, trải qua bao thế hệ, con gấu luôn là loài vật được tôn kính ở nơi này.
Tôi đến thăm thành phố Yaroslavl, đúng Ngày kỷ niệm của thành phố năm 2013, thường được tổ chức vào dịp cuối tuần cuối cùng của tháng Năm hàng năm. Và trong ngày 25/5 vừa qua, chính quyền Yaroslavl đã long trọng tổ chức lễ cắt băng khánh thành khai trương cây cột biểu tượng “Kilomet số 0,” đánh dấu vinh dự của thành phố, chính thức được coi là điểm khởi hành của tuyến du lịch nổi tiếng “Vành đai vàng” của nước Nga. Đây là tour du lịch tới các thành phố cổ của nước Nga, lần đầu tiên xuất hiện vào giữa những năm 60 của thế kỷ trước.
Tên gọi tour du lịch lãng mạn như vậy là bởi hành trình của tuyến đường nối liền giữa các điểm đến đã tạo thành một vòng tròn có tính biểu trưng. Hành trình “Vành đai vàng” đã trở nên quen thuộc với những cái tên thành phố như Mátxcơva, Ivanovo, Vladimir, Kostroma, Sergiev Posad, Pereslavl-Zaleski, Rostov Veliki, Uglich, hay Suzdal… Đằng sau mỗi cái tên, mỗi thành phố là cả một lịch sử lâu đời.
Riêng Yaroslavl, với những công trình kiến trúc độc đáo, những di tích lịch sử gắn liền với nước Nga cổ xưa, đã vinh dự được UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc) công nhận là di sản văn hóa thế giới vào năm 2005. Nơi đây lưu giữ nhiều nhất các di tích lịch sử, văn hóa lâu đời của nước Nga. Chỉ riêng các công trình kiến trúc cổ, cũng đã vượt quá con số 800.
Tòa nhà chính của Đại học Nhà nước Demidov
Yaroslavl nổi tiếng về những kiến trúc lịch sử rất độc đáo. Thành phố còn giữ lại nhiều tòa nhà của thế kỷ XVI-XIX, những công trình mới không nhiều ở đây cũng được xây dựng với phong cách kiến trúc truyền thống. Tất cả các chủ thể kiến trúc nổi bật nhất đều tập trung ở trung tâm của Yaroslavl, bao gồm cả vùng đất thuộc Tu viện Spassky. Ở đây có Nhà thờ Chúa Hiển dung (Spaso-Preobrazhensky), là một công trình đá cổ nhất của thành phố. Khi Yaroslavl phát triển như một trong những trung tâm của giới thương nhân Nga, trong thành phố xuất hiện rất nhiều tòa nhà mang phong cách kiến trúc của thế kỷ XVI đến XVIII.
Công tước Yaroslavl Thông thái, con trai của Công tước Vladimir, người du nhập Chính thống giáo vào Nga, là người bắt đầu đặt ra ở Nga những tu viện Chính thống và dạy dân biết đọc. Ông nhân nhiều lần khối lượng đầu sách trong nước, dần dần đưa sách trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân Nga.
Yaroslavl còn nổi tiếng khi vào thế kỷ thứ XVI, nơi này từng được nhận quy chế là thủ đô của nước Nga. Tuy chỉ là thủ đô tạm thời trong thời gian hơn nửa năm, song ở Yaroslavl cũng có thành Kremli Yaroslavl. Và sau đó, vào thế kỷ XVII, thành Kremli Yaroslavl đã trở thành một trung tâm giáo dục về tinh thần. Các chủng viện đầu tiên xuất hiện ở Nga cũng tại Yaroslavl. Nơi đây có chủng viện Slave-Latin, một trong những chủng viện đầu tiên của nước Nga. Tòa nhà lâu đời nhất là Tu viện nam Đấng Cứu Rỗi, được xây dựng vào thế kỷ thứ XII. Hiện tại, nam tu viện thuộc thành Kremli Yaroslavl đã không còn hoạt động, song cơ sở này đã trở thành một Khu bảo tàng bảo tồn, thu hút rất nhiều khách tham quan.
Nhà thờ mang trên nhà tiên tri Elijah
Trên quảng trường chính Elinskaia tại trung tâm thành phố, du khách nhất định sẽ quan sát và thưởng thức vẻ đẹp của Nhà thờ Giáo hội trắng như tuyết có từ thế kỷ XVII mang tên nhà tiên tri Elijah. Bốn mặt tiền của nhà thờ có kiến trúc rất độc đáo, tạo cho người xem cảm tưởng đang đứng trước những công trình khác nhau. Với những bức tường rất đơn giản hầu như không có trang trí, song nội thất nhà thờ lại làm du khách choáng ngợp bởi vẻ đẹp bất ngờ.
Dạo bước dọc bờ sông Volga trong một chiều hè lộng gió, tôi càng cảm nhận rõ hơn vẻ đẹp của Yaroslavl, với những mái vòm, những tháp chuông nhà thờ thấp thoáng ánh lên dưới những tia nắng mặt trời. Những cánh chim hải âu trắng bay liệng trên những tòa “lâu đài nổi” trên sóng nước Volga, đó là những con tàu du lịch, sẵn sàng đưa du khách thưởng ngoạn dọc dòng sông hùng vĩ.
Có thể nói Yaroslavl mặc dù bị ảnh hưởng bởi cuộc nội chiến và các cuộc oanh tạc trên không trong suốt thời gian Chiến tranh thế giới thứ hai, song thành phố vẫn cố giữ bản sắc tự nhiên sẵn có từ thế kỷ XVII-XIX. Sau khi được UNESCO xếp hạng là di sản văn hóa, chính quyền và người dân thành phố càng như được tiếp thêm sức mạnh, không ngừng các hoạt động bảo tồn, tôn tạo và phát huy các giá trị văn hóa lịch sử lâu đời của mình.
Lãnh đạo chính quyền thành phố luôn xác định vấn đề xếp đặt lại trật tự trong môi trường lịch sử của thành phố là rất quan trọng. Cần nâng cao ý thức bảo vệ di sản của người dân, song cũng cần có chế tài, quy định pháp lý cụ thể để xác định rõ trách nhiệm của chính quyền cũng như của chính người dân trong công tác bảo tồn tôn tạo những di sản văn hóa.
Yaroslavl là một trong những thành phố ở Liên bang Nga có quan hệ kinh tế rất sớm với Việt Nam. Từ năm 1991, các nhà lãnh đạo và các doanh nghiệp tỉnh, thành phố này đã khảo sát thị trường Việt Nam và ký nhiều hợp đồng kinh tế với thành phố Đà Nẵng, như sản xuất lốp ôtô, xây dựng các nhà máy đông lạnh cho Đà Nẵng, phát triển hợp tác về du lịch, thể thao, thương mại, công nghiệp, đầu tư… Nhiều sản phẩm thủ công mỹ nghệ như hàng mây tre đan, tơ tằm, hay các sản phẩm độc đáo bằng đá cẩm thạch của vùng Non nước… đã trở nên quen thuộc với người dân Yaroslavl.
Hơn 1000 năm tuổi, Yaroslavl thật gần gũi với người dân Việt Nam, khi có tuổi đời đúng bằng thủ đô Hà Nội, khi là thành phố kết nghĩa với Đà Nẵng. Hai thành phố với những địa danh du lịch nổi tiếng thế giới, hai thành phố với những con người luôn biết yêu quý và trân trọng thành phố quê hương mình. Yaroslavl, tuy thật xa về địa lý, song lại thật gần bởi tình người ấm áp.
Công trình cảng sông Yaroslavl (1985) – một ví dụ về chủ nghĩa Soviet hiện đại
Quế Anh (Vietnam+)
