Chính quyền đô thị – Mô hình phù hợp cho TPHCM

Nghị quyết 16 ngày 10/8/2012 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TPHCM đến năm 2020 cho phép TPHCM thí điểm triển khai thực hiện mô hình chính quyền đô thị. Cơ cấu tổ chức mô hình chính quyền đô thị được TPHCM đề xuất lần này như thế nào? Người dân được lợi gì từ mô hình quản lý mới? TPHCM giải quyết bài toán về con người như thế nào để đáp ứng mô hình chính quyền đô thị… là những vấn đề được phóng viên đặt ra tại cuộc trao đổi với Phó Chủ tịch UBND TPHCM Lê Minh Trí.  

Cơ chế đang “nén” TPHCM nhiều mặt 

“Cơ thể quá lớn trong chiếc áo quá chật” là hình ảnh ví von về cơ chế, chính sách hiện hành không phù hợp với quy mô, đặc điểm của một đô thị đặc biệt như TPHCM. Dưới góc độ là người trực tiếp chỉ đạo xây dựng đề án thí điểm mô hình chính quyền đô thị cho TPHCM, ông có thể phân tích rõ hơn về những bất cập này? 

Phó Chủ tịch Lê Minh Trí (ảnh bên): TPHCM hiện có hơn 10 triệu dân thực tế và khoảng 80.000 người nước ngoài thường xuyên sống, làm việc, học tập nhưng mô hình cơ chế quản lý của TPHCM cơ bản giống các tỉnh thành trong cả nước. TPHCM mỗi năm thu thuế trên 200.000 tỷ đồng với nguồn thu gấp 10-15 lần so với 1 tỉnh nhưng bộ máy thu thuế chưa bằng 1,5 lần 1 tỉnh. Có những xã như Bình Hưng, Vĩnh Lộc A, Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh) dân số trên 70.000 người với tốc độ đô thị hóa nhanh, quy mô, tính chất địa bàn như một phường hoàn chỉnh nhưng bộ máy, nhân sự, cơ chế chính sách quản lý vẫn là một xã của 5.000 – 10.000 dân. Có trường hợp như phường Bình Hưng Hòa (quận Bình Tân) trên 100.000 dân nhưng bộ máy nhân sự quản lý cũng như một phường 20.000 hoặc 30.000 dân. 

Một vấn đề nữa là các hoạt động kinh tế – xã hội, sinh hoạt của người dân trong đô thị khác với địa bàn nông thôn nhưng chính quyền địa phương chưa được trao các công cụ quản lý phù hợp. Điểm qua một vài lĩnh vực để thấy cơ chế chính sách hiện hành đang “nén” TPHCM trên nhiều lĩnh vực, địa bàn, đặc biệt là địa bàn ngoại thành và các quận ven. 

Cơ cấu tổ chức mô hình chính quyền đô thị mà TPHCM đề xuất Trung ương lần này có gì khác biệt so với trước, thưa Phó Chủ tịch? 

– Trung ương có xem xét chấp thuận cho TPHCM mở rộng thẩm quyền, phân cấp trên một số lĩnh vực, cho phép thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường; thí điểm Bí thư cấp ủy đồng thời Chủ tịch UBND; tăng thêm chức danh Phó Chủ tịch UBND ở một số quận – huyện, phường – xã, thị trấn có quy mô dân số đông; thành lập công ty đầu tư tài chính… đã mang lại kết quả thiết thực, phát huy được nguồn lực, thế mạnh, tăng tính chủ động hơn cho TP. Song, đây cũng chỉ là những biện pháp tình thế, chưa phải là giải pháp căn cơ mà cần tiếp tục đổi mới toàn diện cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền đô thị tương ứng với tính chất và quy mô của nó. 

• Ảnh bên: Một góc trung tâm TPHCM (Ảnh: Diễm Thy) 

Ngày 10/8/2012, Bộ Chính trị lại có Nghị quyết số 16 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TPHCM đến năm 2020 cho phép TPHCM thí điểm triển khai thực hiện mô hình chính quyền đô thị nhằm tiếp tục tạo điều kiện cho TP phát huy thế mạnh, lợi thế của mình để phát triển nhanh, bền vững. Lần sửa đổi Hiến pháp năm 1992 này sẽ là cơ hội “vàng” để TPHCM kiến nghị thí điểm mô hình chính quyền đô thị. 

Cần nói rõ hơn, TPHCM không kiến nghị mô hình quản lý riêng cho mình, mà là một trong những nơi cung cấp tư liệu cho Ban chỉ đạo Trung ương xây dựng Đề án thí điểm mô hình tổ chức chính quyền đô thị. Mô hình chính quyền đô thị được hiểu là có nhiều cấp đô thị khác nhau thì cấp nào mô hình tương ứng với cấp đó. Mục đích là tạo sự năng động, tăng tính tự chủ, tự quản, tự chịu trách nhiệm để phát huy tối đa thế mạnh của địa phương đó, suy cho cùng cũng để thúc đẩy sự phát triển chung cho cả nước. 

Mô hình Chính quyền đô thị kiến nghị năm 2012 khác với năm 2007 ở 2 điểm: TPHCM có 2 cấp chính quyền hoàn chỉnh (có HĐND và UBND), gồm cấp TPHCM và cấp TP vệ tinh (hay TP khu vực) trực thuộc TPHCM và không tổ chức HĐND xã, thị trấn. 

• Ảnh bên: Dùng dấu vân tay kiểm tra thông tin và đăng ký giao dịch sao y, nhà đất, hộ tịch… tại UBND phường Bến Thành, quận 1, TPHCM (Ảnh: Kim Ngân) 

Con người: Yếu tố quyết định 

Mô hình mới được phân cấp, phân quyền mạnh hơn cũng đòi hỏi bộ máy phải tương xứng, đáp ứng yêu cầu mới. Trong khi đó, còn khá phổ biến tình trạng cán bộ vô cảm với dân, nạn nhũng nhiễu, tiêu cực như đang là một thách thức lớn. Ông nghĩ như thế nào về vấn đề này? 

– Theo tôi, dù là mô hình quản lý nào, cơ chế chính sách tốt đẹp đến đâu nhưng không chọn lựa được cán bộ tương ứng trong từng đơn vị, từng cấp, từng ngành mà đặc biệt là người đứng đầu, thì cũng khó đạt được mục tiêu đề ra. Con người mang yếu tố quyết định! Nếu người đứng đầu có cái tâm, trí tuệ, tài năng, chuyên môn, bản lĩnh và hơn hết là thấy trách nhiệm của mình đối với nhân dân thì chắc chắn sẽ lãnh đạo cơ quan đó tốt. Trong khi đó, cán bộ mình hiện nay tuy có những mặt tiến bộ nhưng so với yêu cầu và sự mong đợi của nhân dân hiện nay thì vẫn còn nhiều việc phải làm. Do vậy, với mô hình quản lý mới, vấn đề đánh giá cán bộ, đào tạo, lựa chọn cán bộ tương ứng cũng là một trong những vấn đề quan trọng được đặt ra. 

Vậy người dân sẽ được lợi gì từ mô hình quản lý mới? 

– Mô hình chính quyền đô thị hạn chế tình trạng cắt khúc trong hệ thống chính quyền; bộ máy hành chính được tinh gọn đến mức tối đa; giảm bớt tình trạng họp hành. Người thủ trưởng đô thị có quyền quyết định nhanh và tức thì các vấn đề của một đô thị, trong đó bao gồm những vấn đề bức xúc, dân sinh. Nhà nước chỉ làm chức năng quản lý, đề ra chính sách hợp lý, còn huy động người dân tham gia phát triển thành phố. Tóm lại, mô hình mới này sẽ được phân cấp, phân quyền, tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm cao hơn để phát huy tối đa lợi thế của đô thị. Sự phát triển này suy cho cùng cũng nhằm phục vụ nhân dân. 

Vân Anh (thực hiện)