Các chủ đầu tư rót vốn vào việc chuyển đổi chợ truyền thống sang trung tâm thương mại mỗi lúc một sa lầy. Những kiến nghị chuyển đổi chức năng chỉ là cứu chữa phần ngọn.
Ông Lê Hồng Thăng, Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho biết, sau khi có kết quả của đợt kiểm tra rà soát hệ thống chợ, trung tâm thương mại (TTTM) tại các quận nội thành vào tháng 8, Hà Nội sẽ quyết định những nơi không thực hiện đúng theo quy hoạch sẽ xem xét việc chuyển đổi mục đích sử dụng. Sở dĩ phải có đoàn thanh tra này vì thực tế, việc chuyển đổi mô hình từ chợ truyền thống thành TTTM tại một số chợ có tiếng của Hà Nội đã thất bại nặng nề, khi tiểu thương bị “đẩy ra đường” còn diện tích xây mới bị bỏ trống. Không ít chủ đầu tư đang phải đệ đơn xin được chuyển đổi chức năng của công trình.
Kiến nghị có thêm khu vui chơi của chủ đầu tư chợ Hàng Da chưa đủ sức thu hút được khách mua (ảnh: Long Nguyen)
Quả đắng
Hà Nội có ba chợ truyền thống đã chuyển thành trung tâm thương mại. Đó là Cửa Nam, Hàng Da và phần đang cải tạo tại chợ Hôm – Đức Viên. Đến lúc này, vị Giám đốc Sở Công Thương phải thừa nhận, cả ba trường hợp này đều thất bại, để lại bài học đắt giá. Các tiểu thương phản đối bỏ chợ xây dựng trung tâm thương mại vì cho rằng, nó chỉ mang lại lợi nhuận chủ yếu cho nhà đầu tư. Nhưng trên thực tế, với chính các chủ đầu tư, đây cũng là những trái đắng khi tiền đã chi ra mà thu về chưa được bao nhiêu. Họ đã không hề lường đến khả năng không thể hình thành được chợ, bởi các tiểu thương và người mua quay lưng. Vậy nên, giờ chủ đầu tư phải tính toán đến việc chuyển đổi chức năng.
Trong khi những tranh luận về việc có nên hay không nên chuyển đổi mô hình chợ truyền thống sang TTTM vẫn chưa có hồi kết thì lãnh đạo Hà Nội đã một lần nữa khẳng định, trong quy hoạch đã được rút kinh nghiệm, không có chuyện chợ truyền thống sẽ chuyển sang trung tâm thương mại lớn theo kiểu chợ không ra chợ, trung tâm thương mại không ra trung tâm thương mại. Những chủ đầu tư đã trót “cưỡi lưng cọp” sẽ rất khó xoay chuyển tình thế.
Sai từ gốc
Lý giải nguyên nhân vì sao các chủ đầu tư thất bại khi tham gia vào những dự án này, ông Trần Như Trung, Phó giám đốc Savills Hà Nội cho rằng, ngay ở xuất phát điểm chúng ta đã sai, từ việc thiết kế phân chia cho đến tư duy tổ chức. Là mô hình mới kết hợp chợ truyền thống và TTTM, cho dù muốn đổi mới cho văn minh hơn nhưng vẫn phải tôn trọng cái chung mang tính cộng đồng, thay vì chỉ nhìn vào những lợi ích riêng. Sai lầm lớn nhất là việc quên rằng, chính việc giúp đỡ những lợi ích chung đó mới là yếu tố quyết định dẫn đến những lợi ích riêng sau này. Những người tham gia, bao gồm chủ đầu tư, hộ kinh doanh cá thể, người mua, phải được đối xử bình đẳng vì cùng trên một con thuyền và cùng cần phải chèo lái nó để thành công. Từ lập luận này ông Trung cho rằng, cần tuân thủ nguyên tắc: phải cộng sinh và đặt lợi ích chung lên hàng đầu, cho dù việc này cần rất nhiều thời gian, sự kiên nhẫn và tinh thần hợp tác.
Vì vậy, câu chuyện nguồn khách chưa nhiều, mặt hàng chưa phong phú… khiến việc chuyển đổi thất bại chỉ là những nhận định ở vòng ngoài. Lời giải cho bài toán này là một câu chuyện phức tạp hơn và các chủ đầu tư muốn sửa lỗi đầu tư cần phải mạnh dạn thay đổi từ gốc.
Việc chuyển đổi chợ là phù hợp với xu thế, nhưng cũng vẫn phải giữ những sinh hoạt văn hóa đặc trưng riêng của chợ truyền thống, do đó chủ đầu tư cần phải tôn trọng những gì đã được coi là truyền thống và rất đỗi quen thuộc với cuộc sống của những người dân. Tuy nhiên, việc thay đổi là bắt buộc và thực sự cần thiết. Vấn đề lúc này là chủ đầu tư cần phải sửa những lỗi đầu tư. Cần tập trung chuyển đổi về mặt cấu trúc cả về kỹ thuật và tư duy. Theo đó, mặt bằng cần phải được làm lại theo hướng tôn trọng các bên trong kinh doanh. Các chủ đầu tư cần phải chú trọng đến các yếu tố kỹ thuật trong bán lẻ. Không gian bị chia nhỏ, bít kín, làm mất đi tính cộng đồng trong giao thương phải được thiết kế lại và phân bổ theo mặt hàng. Như vậy, buộc lòng các chủ đầu tư cần phải có một cuộc cách mạng trong đầu tư. Nếu nhìn theo cách này, chỉ kiến nghị có thêm khu vui chơi như của chợ Hàng Da là chưa đủ tạo được sự thay đổi từ gốc rễ. Ông Trung cho rằng, chỉ khi các tiểu thương và chủ đầu tư hợp tác được với nhau thì mới mong thay đổi được cục diện đầu tư vốn đang hết sức bi đát này.
Sơn Minh
