Không có gì đặc biệt về lịch sử, địa điểm, Curitiba cũng giống như tất cả các thành phố Mỹ Latin khác. Cư dân về bản chất cũng không giàu có, tỷ lệ dân số biết đọc biết viết không cao. Vậy mà tại sao, Curitiba năm 2010 đã được trao tặng giải thưởng Thành phố bền vững toàn cầu, một giải thưởng công nhận thành phố (TP) và đô thị tự quản xuất sắc trong phát triển đô thị bền vững trên toàn thế giới.
Các nhà lãnh đạo đô thị vào những năm 1960 với tư tưởng tiên phong, tập hợp mời chào nhóm kiến trúc sư trẻ nhưng không có tư tưởng gây kiến trúc ấn tượng với “thời trang đô thị” cho các quốc lộ lớn, các tòa nhà lớn và trung tâm mua sắm sang trọng. Họ khởi xướng một quy hoạch hướng tới môi trường và hướng về nhu cầu của con người. Khi đó, họ tiếp cận thị trưởng TP Curitiba – Jaime Lerner (cũng từng là KTS) và trình bày ý tưởng về dự đoán sự phát triển nhanh chóng của TP, đồng thời trình bày ý tưởng quy hoạch của nhóm với Thị trưởng với mong muốn có sự ủng hộ một cách khách quan. Thị trưởng đã tài trợ một cuộc thi về quy hoạch tổng thể Curitiba. Ông cho quảng bá những ý tưởng quy hoạch tốt nhất, thảo luận với các công dân của mình, tham kiến mọi tầng lớp và sau đó quay lại ý kiến với các kiến trúc sư nêu ý tưởng, yêu cầu họ phát triển và thực hiện một bản quy hoạch cuối cùng.
Với tình hình kinh tế khó khăn của Brazil lúc bấy giờ, Lerner đã phải suy nghĩ rất nhiều, bỏ ra tâm huyết rất nhiều để cân nhắc về giải pháp phù hợp với một đô thị như Curitiba. Ông thậm chí còn đích thân tìm giải pháp xanh cho đô thị bằng việc cung cấp 1,5 triệu cây giống để cho bà con các khu phố trồng và chăm sóc. Ông cho rằng “Trong khi ngân sách hạn hẹp, muốn có đô thị đẹp thì phải bỏ công sức của chính mình, người dân phải từ đó có ý thức với cây mà mình trồng nên. Muốn cho đô thị đẹp, không thể thiếu mảng cây xanh”. Xây dựng ở Curitiba được áp dụng chính sách ưu đãi nếu các dự án xây dựng có chứng minh là công trình xanh, thân thiện môi trường. TP có một đường dây nóng để báo cáo ô nhiễm từ ngành công nghiệp xây dựng.
Bảo tàng Oscar Niemeyer
Lerner rất ưu thích phục hồi xây dựng ngay trên chính khu vực đó, ví dụ sự chuyển đổi một nhà kho cũ thành một nhà hát, phục vụ cho nhu cầu giải trí tinh thần của cộng đồng hoặc chuyển đổi một nhà máy sản xuất keo bị lãng quên thành một trung tâm sinh hoạt cộng đồng. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng thuận lợi, ông cũng từng gặp phải sự kháng cự quyết liệt của những người bán hàng khi ông đề nghị chuyển khu mua sắm trung tâm thành một khu vực dành cho người đi bộ. Để thuyết phục người dân, ông đề nghị dùng phép thử nghiệm trong 30 ngày và lấy ý kiến công chúng. Như vậy, cả một quá trình thương thuyết, nhọc nhằn khó khăn cùng nhiều áp lực, ngày nay khu phố Rua das Flores có muôn cây đua nở cùng với gương mặt hạnh phúc của các em học sinh khi được giao nhiệm vụ chăm sóc khu vườn của tuyến phố mà mình sinh sống.
Trẻ em đường phố mồ côi hoặc bị bỏ rơi là một vấn đề trên toàn Brazil. Curitiba cũng không nằm ngoài tình trạng chung. Lerner đã từng gom chúng từ các cửa hàng, khu chợ, bãi rác và kết nối với các tổ chức để “nhận nuôi”, hỗ trợ hoặc bằng hình thức nào đó giúp cho những trẻ em không nơi nương tựa này bằng cách cung cấp cho chúng thức ăn và cho chúng một công việc nhẹ nhàng như dọn vườn, dọn dẹp công sở… để chúng có thể tự lo một cuộc sống bắt đầu từ việc làm đơn giản.
Thảo cầm viên
Quy hoạch giao thông ở đây đã có sự tính toán cẩn thận nên từ những năm 1990, Curitiba đã rất phát triển giao thông công cộng. 70% du khách và người mua sắm sử dụng giao thông này làm phương tiện di chuyển. Vòng tròn đồng tâm của các tuyến xe buýt địa phương kết nối với 5 dòng xuyên tâm đi ra ngoài từ trung tâm của TP. Trên các đường xuyên tâm, đường 3 làn xe buýt chở hàng trăm hành khách mỗi chuyến, đi nhanh như xe điện ngầm.
Còn vấn đề rác thải thì sao? Công dân Curitiba phân loại rác hữu cơ và vô cơ, được thu gom vào hai loại xe tải. Các gia đình nghèo trong các khu định cư tạm bợ mà xe tải không thể vào được thì những người dân này phải mang túi rác của họ đến các khu phố trung tâm để đổi rác lấy vé xe buýt, hoặc trứng, sữa, cam, khoai tây. Bằng cách ứng xử nhân văn này, cư dân ở đây cảm thấy thực sự được quan tâm và chính vì thế, họ cảm thấy đây là nơi đáng sống nhất và hài lòng với những gì mà TP mang lại. Chính vì thế, đã có rất nhiều nhà quản lý đô thị, KTS và quan chức từ các TP khác trên thế giới phải đến đây thăm quan và học hỏi về cách thức xây dựng một đô thị sống tốt.
Khánh Phương
