Tại hội thảo về hoàn thiện quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và đơn giá, định mức kinh tế – kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội khóa XV phối hợp Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 29/8, các chuyên gia nhấn mạnh, trong tiến trình hội nhập, Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế toàn cầu về nâng cao tiêu chuẩn môi trường. Trên thế giới, các quốc gia đang không ngừng siết chặt hệ thống tiêu chuẩn nhằm nâng cao chất lượng sống, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy phát triển bền vững.
Hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật môi trường, đáp ứng yêu cầu
Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và định mức kinh tế kỹ thuật giữ vai trò then chốt trong quản lý môi trường. Đây không chỉ là công cụ pháp lý quan trọng để bảo vệ môi trường, bảo đảm lợi ích cộng đồng, mà còn là thước đo kỹ thuật nhằm đánh giá chất lượng môi trường và kiểm soát ô nhiễm.
Tại Việt Nam, hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật thời gian qua đã được chú trọng hoàn thiện, tiệm cận chuẩn mực quốc tế và đáp ứng yêu cầu hội nhập; đồng thời bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước.
Bên cạnh đó, việc xây dựng và ban hành định mức kinh tế kỹ thuật cũng được đẩy mạnh, tạo nền tảng cho việc xác định giá dịch vụ, lập dự toán ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, chất lượng dịch vụ công.
Đây cũng là cơ sở pháp lý quan trọng cho công tác giao nhiệm vụ, đấu thầu ở cả trung ương và địa phương, giúp đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực.
Thông tin về việc xây dựng hoàn thiện tiêu chuẩn quy chuẩn môi trường, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết trong giai đoạn 2021–2025, đã ban hành 27/31 quy chuẩn Việt Nam, 4 quy chuẩn còn lại sẽ hoàn thành trong năm 2025. Trong quá trình xây dựng, Bộ vừa tham khảo kinh nghiệm quốc tế, áp dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt, vừa bảo đảm phù hợp với điều kiện Việt Nam và mục tiêu tăng trưởng kinh tế.
Bên cạnh đó, Bộ đang tiếp thu ý kiến từ cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, biến chất thải thành tài nguyên, đồng thời phối hợp Bộ Tài chính xây dựng cơ chế giá cho thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải sinh hoạt.
Bộ cũng rà soát các tiêu chuẩn về chất lượng môi trường, chất thải và sản phẩm, áp dụng cho cơ sở có nguy cơ ô nhiễm cao, bảo đảm sử dụng công nghệ tốt nhất hiện có. Các tiêu chuẩn Việt Nam sẽ được xây dựng hài hòa với khu vực và quốc tế, nhất là trong lĩnh vực tái chế, tái sử dụng chất thải và sản phẩm thân thiện môi trường, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực khoa học công nghệ, bắt kịp xu thế toàn cầu và đáp ứng nhu cầu thị trường.
Cân bằng giữa các khía cạnh kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường
Theo các chuyên gia, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và định mức kinh tế kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường là yêu cầu cấp thiết. Đây cũng là một trong những điều kiện tiên quyết để hàng Việt Nam nâng cao sức cạnh tranh, có thể tiếp cận các thị trường khó tính, đồng thời bảo đảm mục tiêu phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường.
Trong bối cảnh yêu cầu bảo vệ môi trường ngày càng cao, việc xây dựng một hệ thống quy chuẩn và định mức hợp lý không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội. Nếu đầy đủ, rõ ràng và khả thi, hệ thống này sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.
Thực tế hiện nay, mặc dù hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức kinh tế – kỹ thuật về môi trường ở Việt Nam đã từng bước hoàn thiện, song vẫn còn một số hạn chế.
Chia sẻ vấn đề này, chuyên gia VCCI chỉ rõ: một số lĩnh vực mới như phát thải khí nhà kính, quản lý carbon, kinh tế tuần hoàn… chưa có quy chuẩn đầy đủ. Trong khi đó, một số chỉ tiêu kỹ thuật bị phản ánh là quá nghiêm ngặt, vượt xa thực tiễn.
Ngoài ra, thời gian chuyển tiếp thực hiện quy chuẩn chưa hợp lý; Suất vốn đầu tư chưa dự phòng các tình huống phát sinh; định mức dịch vụ môi trường còn chưa phù hợp thực tế…
Do đó, chuyên gia đề xuất bổ sung nhanh các quy chuẩn, tiêu chuẩn còn thiếu cho lĩnh vực mới, ưu tiên các vấn đề biến đổi khí hậu, giảm phát thải, tín chỉ carbon, kinh tế tuần hoàn. Đảm bảo tính cần thiết khi ban hành quy chuẩn, tránh chồng chéo hoặc áp dụng nhiều biện pháp cho cùng một vấn đề. Cần mở rộng tham vấn các đối tượng chịu tác động, nhất là doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng, để quy chuẩn sát thực tiễn và khả thi hơn.
Thiết lập chỉ tiêu kỹ thuật hợp lý, tập trung vào an toàn sức khỏe, môi trường; giá trị giới hạn cần dựa trên đánh giá khoa học và thông lệ quốc tế. Hoàn thiện định mức kinh tế – kỹ thuật, tính đúng, đủ chi phí, định kỳ cập nhật để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ và duy trì chất lượng dịch vụ.
Đặc biệt, theo các chuyên gia, cần sự cân bằng giữa các khía cạnh kinh tế – xã hội và bảo vệ môi trường, bởi tiêu chuẩn quá cao có thể ảnh hưởng đến sức cạnh tranh và chi phí tuân thủ của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, việc xây dựng lộ trình áp dụng quy chuẩn, tiêu chuẩn rõ ràng sẽ giúp doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ, áp dụng quản lý hiệu quả và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức kỹ thuật môi trường không chỉ là công cụ pháp lý mà còn đóng vai trò quan trọng góp phần dung hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, hướng tới các mục tiêu xanh, bền vững.
Còn theo đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ, để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả quản lý, cần khẩn trương rà soát, đồng bộ hóa hệ thống tiêu chuẩn quốc gia, tránh chồng chéo giữa Luật Tiêu chuẩn – Quy chuẩn kỹ thuật với Luật Bảo vệ môi trường và các luật có liên quan. Phát triển đồng bộ hạ tầng chất lượng quốc gia, với năng lực thử nghiệm, giám định, quan trắc môi trường tương thích chuẩn mực quốc tế, có lộ trình rõ ràng để hội nhập.
Đáng chú ý, trong định hướng, cần xác định các nhóm ưu tiên như: xây dựng tiêu chuẩn cho khí thải, nước thải, chất thải nguy hại và phát thải khí nhà kính; thúc đẩy tiêu chuẩn hóa trong năng lượng tái tạo, vật liệu tái chế; đồng thời hài hòa các quy chuẩn trong nước với bộ tiêu chuẩn ISO, IEC, EN nhằm đáp ứng các cam kết Net Zero cũng như các hiệp định thương mại quốc tế. Cùng với đó, ứng dụng chuyển đổi số, vận hành cơ sở dữ liệu quốc gia kết nối dữ liệu quan trắc môi trường, tích hợp AI và Big Data trong phân tích, cảnh báo sớm rủi ro môi trường.
Tùng Dương
