Trong ước ao đi và đến của rất nhiều người yêu mến cảnh sắc Việt Nam, Hội An là nơi chốn đã và đang ngày càng trở nên gần gũi, thân thiết. Tại đây, nỗi đam mê cái đẹp của con người bao giờ cũng được vun bồi bằng chính sự khám phá những nét độc đáo và nên thơ của một một di sản văn hóa thế giới.
Sự phong phú, đa dạng của một tổng thể di tích, sự nguyên vẹn tương đối của các phố xá, bến sông, các kiến trúc dân dụng, tôn giáo và tín ngưỡng dân gian ở một đô thị cổ nằm trên tả ngạn sông Thu Bồn, sát kề cửa Đại qua nhiều biến thiên lịch sử và điều kiện tự nhiên là những yếu tố làm nên sức hấp dẫn của Hội An.
Một khóe nhìn về kiến trúc phố cổ (Ảnh: Bảo Thư)
Đến Hội An, thả bước bên bờ sông Hoài hoặc đi giữa lòng phố bàn cờ sẽ dễ dàng nhận biết trên mảnh đất từng nổi tiếng là nơi buôn bán phồn thịnh trong hai thế kỷ XVII và XVIII với nhiều tên gọi như Lâm Ấp, Faifo, Hoài Phố, Hội An… đã tồn tại và phát triển nền văn minh Sa Huỳnh muộn, sự hội tụ các con đường dẫn đến các di chỉ văn hóa Mỹ Sơn, Trà Kiệu, Cù Lao Chàm… qua những di tích cổ xưa.
Đường Trần Phú, phố cổ Hội An, năm 1988 (Ảnh: Phạm Đình Quát)
Điểm nổi bật nhất trong một đô thị cổ gồm nhiều loại hình di tích khác nhau của Hội An là các kiến trúc vẫn được sử dụng đúng mục đích kiến tạo. Hai bên những đường phố hẹp, nơi thì cong cong uốn lượn, nơi thì thoai thoải, lúc nào cũng như thẫm lại dưới những tán bàng là những ngôi nhà cao-thấp, cổ-kim quây quần tạo cảm giác thân mật.
Ở khu phố cổ, con người luôn ngỡ ngàng trước sự lắng đọng của không gian và thời gian dưới những nếp nhà gỗ hàng trăm năm tuổi lấp lánh những hoành phi câu đối, tràng kỷ sập gụ, rêu xanh và cội mai già. Vài trăm mét lại gặp một ngôi đền hoặc một ngôi chùa cổ rất đẹp như chùa Cầu, chùa Long Tuyền, chùa Phúc Kiến, chùa Bà Mụ, đền Quan Công… Giữa lòng phố cổ còn có nhiều đình làng, giếng nước của người Chăm, người Hoa và người Việt, hàng chục lăng miếu, các hội quán, nhà phố và nhà rường.
- Ảnh bên: Rêu phong tạo nên nét đẹp phố cố (Ảnh: Phạm Đình Quát)
Kiến trúc ở Hội An là sự kết hợp và hài hòa các kiểu thức, phong cách kiến trúc Việt Nam, Trung Quốc và Nhật Bản. Vì vậy, Hội An đã quy tụ được rất nhiều giá trị văn hóa, nhưng trong kiến trúc cổ Việt Nam ở Hội An, các yếu tố ngoại lai không lấn át các yếu tố bản địa đã tạo nên dáng vẻ riêng biệt, độc đáo của đô thị cổ này. Ngoài ra, Hội An có khí hậu trong lành với những làn gió biển mát rượi bởi cách cửa Đại 4km, có nhiều món ăn ngon như cá tươi ngọt nước, cao lầu, bánh bao, bánh vạc, gỏi cá, bánh tráng cuốn thịt heo luộc và rau sống chấm nước mắm Nam Ô…
Hội An còn nhiều ngôi nhà gỗ hàng trăm năm tuổi (Ảnh: Bảo Thư)
Ngày nay, sự quyến rũ của Hội An được tăng thêm trong những đêm Rằm phố cổ với các hoạt động khôi phục nghi thức giao tiếp truyền thống, tái hiện sinh hoạt dân gian ở các thế kỷ XVII, XVIII. Trong đêm Rằm ở Hội An, có thể thả bộ giữa khu phố cổ với ánh sáng lung linh của những chiếc đèn lồng thắp hai bên đường và trong những ngôi nhà cổ quyện ánh trăng huyền ảo với, tiếng nhạc nhạc cổ và nhạc thính phòng hoặc giọng ngâm thơ Đường vẳng ra từ các hội quán, với hương trầm dịu ngát, với hình ảnh cụ già râu bạc phơ mặc áo the đen đội khăn xếp ung dung đánh cờ, với những cô gái thanh nhã trong áo dài bằng lụa tơ tằm, những chiếc thuyền chài lấp lánh ánh đèn dầu lạc đang chuẩn bị vào cuộc đua, với các trò chơi dân gian diễn ra quanh chùa Cầu như hát bài chòi, hò khoan, thả hoa đăng và thưởng thức nghệ thuật ẩm thực…
Một người dân Hội An nói: “Có những lúc đường phố chỉ thấy toàn du khách, nhất là người nước ngoài nhưng chẳng thấy ai là người lạ dù chẳng biết họ là ai tên gì và từ đâu tới!”. Có lẽ vì thế mà du khách tới đây cũng thấy thân thiện, gần gũi với người Hội An chăng? (Ảnh: Phạm Đình Quát)
Trong mỗi ban mai, hoàng hôn hay đêm rằm, Hội An vẫn luôn mang lại cho con người cảm giác thân thiết dịu dàng, bâng khuâng yên ả, nhớ nhung bịn rịn bằng chính vẻ đẹp không trùng lặp chứa đựng trong các phố phường lịch sử, sự phong phú của các thể dạng kiến trúc, sự hoàn hảo của nghệ thuật chạm khắc trong nội thất các di tích kiến trúc tạo nên cho phố cổ Hội An những đặc điểm nổi bật trong một không gian riêng biệt./.
Nguyễn Bội Nhiên
