Ashui.com

Đã nhiều lần xem công trình Bath Therme của Peter Zumthor qua tạp chí, sách vở. Ấn tượng ban đầu là những hình ảnh nội thất “buồn buồn” vì chỉ thấy những mạch đá xếp lên nhau đều đều khắp cả công trình, có chăng là những không gian “khung trong khung” và những ánh sáng từ trên cao như những nét cắt rất ấn tượng. Vẫn luôn mong có một ngày được đến tận nơi công trình này xem tận mắt.

Nhà tắm nhìn từ bên ngoài
 
“Muốn là được” nói cho vui vậy chứ chủ yếu là may mắn khi giấc mơ đặt chân đến công trình của Zumthor đã thành sự thật. Chúng tôi mất cả buổi chiều để lái xe từ Bruxelles đến Vals. Qua hàng chục những hầm xuyên qua rất nhiều núi đồi, ấn tượng của chúng tôi là những công trình ngầm này giống công trình kiến trúc hơn là giao thông, để tránh sạt núi các kỹ sư Thuỵ Sĩ đã làm những hầm chạy men theo triền núi, cảm giác lái xe trong hầm nhưng tầm nhìn vẫn không hề bị hạn chế, không có cảm giác tù túng mà giống như bạn đang đi thăm nội thất một công trình kiến trúc trên sườn núi với vận tốc cao (!) Càng gần đến Vals, càng có những công trình với nhiều điểm ấn tượng đặc biệt: những ngôi nhà cổ mái lợp đá rêu phong, bên cạnh đó thấp thoáng khá nhiều công trình hiện đại. Ông anh đi cùng xuýt xoa: “Có khi sắp gặp Peter Zumthor với các bác Jacques Herzog, Pierre de Meuron (Herzog de Meuron) cũng nên”.

Khoảng sẩm tối, khi đến nơi, Hotel Therme hiện ra rất khiêm tốn nằm trên một triền núi. Bắt đầu từ đây chúng tôi như lạc vào một thế giới khác: rất kiến trúc và đầy màu sắc thiết kế, ngay từ cách bài trí dưới reception, không gian sảnh đợi… tất cả mọi thứ ở đây đều được cân nhắc khi sắp đặt và tạo nên rất nhiều khung cảnh thú vị. Mọi người quên cả mệt mỏi, ngắm nghía, bàn tán và chụp ảnh lia lịa. Phần khách sạn này là phần mới được làm lại do chính Peter Zumthor và rất may mắn là chúng tôi đặt được những phòng còn lại cuối cùng của khách sạn. Điều thú vị hơn là những phòng này được Zumthor cải tạo lại từ khách sạn cũ, nếu bạn không đặt phòng trước thì sẽ không thể có dịp lưu trú ở đây. Ấn tượng đầu tiên của chúng tôi về Therme Bath lại chính là những không gian mới mẻ, trang nhã và sang trọng được cải tạo một cách rất tài tình từ phòng khách sạn cũ của Therme Hotel.

Mái trồng cỏ và có các khe lấy sáng trên mái

Những con đường nhỏ hướng tới khu nhà tắm

Ngay sau khi nhận phòng, chúng tôi lập tức đi xuống nhà tắm Therme nằm ngay bên cạnh khách sạn và là một phần của khách sạn Therme. Đường đi vào nhà tắm được bố trí đơn giản nhưng thật chỉn chu đến từng chi tiết. Một dãy các vòi nước nóng từ nguồn nước khoáng tự nhiên của vùng Vals được xếp hàng dài theo hành lang đi vào khu tắm. Nước khoáng chảy lâu năm với các khoáng chất tạo ra các màu sắc như một bức tranh màu nhiều lớp rất đẹp. Điều thú vị là tất cả mọi thứ ở đây được làm bằng đá (sử dụng đá địa phương): trần, sàn, tường đều theo một tông màu tạo một không gian rất lạ, đem đến cảm giác thư thái, tưởng chừng mọi thứ như xa hơn. Ở đây chỉ có màu của đá và các thanh tay vịn bằng đồng làm nhiệm vụ dẫn hướng. Đi vào sâu hơn, tự nhiên tất cả vỡ ùa ra một không gian lớn khi bước vào khu vực tắm nước khoáng: ở đây, ở kia, ở khắp nơi không gian đều được tắm trong ánh sáng kỳ lạ. Một thứ ánh sáng đầy màu sắc huyền bí, chính là cảm giác mà tôi không cảm nhận được khi xem ảnh. Toàn bộ không gian cần phải được cảm nhận bằng mọi giác quan, từ ánh sáng, màu sắc, âm thanh đến mùi vị nước khoáng. Mặc dù có khá đông người trong khu tắm nhưng không khí ở đây thật yên tĩnh, khác xa với những nơi tắm nước khoáng mà tôi đã đến. Chỉ có tiếng nước và nghe đâu đây có tiếng nhạc xa xăm. Để ý hơn một chút thì có những tấm biển yêu cầu mọi người giữ yên lặng để ai cũng có thể tận hưởng một không gian thư giãn, thoải mái có chiều sâu. Khu vực tắm được chia ra làm nhiều khu, trong đó có bốn khu chính, các khu này có không gian khép kín, diện tích khiêm tốn với các tên gọi: phòng âm nhạc nhiệt độ 35⁰C; phòng lửa nhiệt độ 42⁰C; phòng lạnh nhiệt độ 140C và phòng hoa (phòng ngâm với các cánh hoa) nhiệt độ 33⁰C. Phòng âm nhạc đặc biệt ấn tượng, cùng một lúc bạn có thể thử nghiệm với rất nhiều loại cảm xúc về không gian, cảm giác ngâm người, âm nhạc và ánh sáng. Các khu tắm nước khoáng khác rộng rãi và bao xung quanh bốn khu vực chính này. Ở đây bạn có thể sử dụng các khu vực tắm khoáng trong nhà hoặc ngoài trời, có rất nhiều những góc khác nhau được bố trí riêng tư và tận dụng hết những mối liên hệ giữa bên trong và thiên nhiên.

Hành lang từ khu locker ra khu tắm khoáng

Khe lấy sáng tự nhiên giữa các mái bêtông

Các không gian liên tục qua các khung. Hành lang đá dẫn vào khu trung tâm.

Mái lợp đá địa phương và tường đá của công trình
 
Cấu trúc của khu nhà tắm được xây dựng bởi các khối hộp kết cấu chính, từ những khối này đưa ra hệ mái mỏng bằng bêtông (trên có trồng cỏ) các hệ mái này được cấu trúc khéo léo để tạo các khe sáng tự nhiên, thêm vào đó là một số cửa sổ nóc được chiếu sáng bằng ánh sáng tự nhiên vào ban ngày và sử dụng đèn chiếu sáng nhân tạo vào ban đêm. Chi tiết này cũng được lặp lại ở trong khách sạn và rất hiệu quả về khả năng lấy sáng cũng như về cảm quan.

Nội thất của phòng khách sạn và nhà tắm cũ được cải tạo lại, giờ là khu hành lang hiện hữu

Cửa chính của khách sạn, tiếp đến là sảnh - nơi thường diễn ra các hoạt động văn hoá, âm nhạc

Chia tay Vals mà chúng tôi vẫn thòm thèm. Therme Bath thực sự ấn tượng và cuốn hút, không chỉ vì không gian kiến trúc mà còn ở khía cạnh văn hoá mang tính triết học trong một hoạt động bảo vệ sức khoẻ thông thường. Không gian kiến trúc đã nâng công trình lên một cấp độ khác hơn nhiều so với một nhà tắm thông thường. Vào những năm 1980, khi ông chủ cũ của khách sạn bị phá sản, chính quyền địa phương tiếp quản và quyết định phát triển thành một khu trung tâm tắm khoáng của địa phương. Họ quyết định mời Peter Zumthor làm người thiết kế, yêu cầu đưa ra khi đó là không chỉ phục vụ cho các chức năng của khu tắm mà còn phải đạt được tiêu chí thu hút khách đến thăm và sử dụng dịch vụ. Từ khi nhà tắm được xây dựng xong vào năm 1996, lượng khách đổ về đây tăng không ngừng và doanh thu từ đây chiếm 2/3 doanh thu của địa phương (đây có thể là một ví dụ về ảnh hưởng của công trình kiến trúc đối với nền kinh tế địa phương giống như Guggenheim Museum của Frank Geghry ở Bilbao). Khách đến đây có khách địa phương, khách du lịch và những người đam mê kiến trúc, họ đến vì sự hấp dẫn của công trình cũng nhiều ngang với những người đến với mục đích sử dụng những ích lợi đem lại từ nguồn nước khoáng của Vals.

KTS Phạm Gia Vinh

(Tạp chí Kiến trúc & Đời sống - số 51)