Ashui.com

Từ một con phố nhỏ, với những mái nhà tranh lụp xụp trong bức ảnh chụp từ năm 1860, khó có thể hình dung, Sài Gòn lại trỗi dậy, trở thành "Hòn ngọc Viễn Đông" vào giữa thế kỷ 20.

Một bộ ảnh, được nhà sử học Dương Trung Quốc đánh giá là "cổ nhất, từng được công bố về Sài Gòn" đang được kiến trúc sư Đoàn Bắc lưu giữ và bảo quản.

Bức ảnh được xác định là cổ nhất về Sài Gòn. Ảnh chụp một khu phố vào năm 1860.

Cùng với cha mình - nhà giáo Đoàn Thịnh - kiến trúc sư Đoàn Bắc từng được biết đến với bộ sưu tập hơn 1.000 bức ảnh về Hà Nội xưa. Lần này, với hàng trăm bức ảnh được anh đặt tên là "Thủa ban đầu hòn ngọc Viễn Đông", người xem có thể hình dung khá rõ quá trình phát triển theo chiều dài thời gian của thành phố miền Nam. Đoàn Bắc cho biết, bộ sưu tập của anh ghi lại hình ảnh Sài Gòn giai đoạn 1860 - 1909. Kho ảnh được anh kế thừa từ hai nguồn chính, do nhà giáo Vũ Thế Khôi và gia đình Louis Sadoul - một bác sĩ quân y người Pháp - trao tặng.

Nhà giáo Vũ Thế Khôi là con trai cụ Vũ Đình Hòe - Bộ trưởng Giáo dục đầu tiên của Việt Nam. Theo kiến trúc sư Đoàn Bắc, trong lần sang thăm một trung tâm lưu trữ ở Paris (Pháp), ông Vũ Thế Khôi được tặng một bộ ảnh cổ về Việt Nam. Do không có điều kiện phục chế và bảo quản, ông đã đem giao lại cho học trò của mình là Đoàn Bắc. Còn Louis Sadoul là bác sĩ quân y người Pháp, từng sang Việt Nam vào các năm 1889 - 1890 và 1903. Đoàn Bắc may mắn quen biết với vợ chồng Pierre và Claude Sadoul - cháu nội của Louis. Chính họ đã tặng anh những bức ảnh về Sài Gòn do ông nội chụp.

Nhà thờ Đức Bà chụp năm 1890.

Cảng Sài Gòn (1866).

Cảng Sài Gòn và khu phố kiểu kiến trúc thuộc địa (1866).

Nhà ở và cửa hàng gần bến cảng (1909). 

Nhà truyền thống của người Hoa kiều trên sông Bến Nghé (1866).

Nhà sử học Dương Trung Quốc đánh giá đây là những hình ảnh rất quý và được kiến trúc sư Đoàn Bắc lưu giữ, bảo quản rất cẩn thận. Anh chia bộ ảnh thành 4 chủ đề: Phát triển đô thị, Sông Sài Gòn, Con người Sài Gòn và Kiến trúc. Nếu như trong những bức ảnh sinh hoạt của người bản địa, Sài Gòn vẫn hiện lên đơn sơ, nghèo nàn thì trong những hình ảnh về bến cảng, dấu ấn của một đô thị phát triển đã bắt đầu được hình thành. Bên cạnh những xe bò, xe ngựa trên phố có hình ảnh những hạm tàu tấp nập trên sông Sài Gòn. Bên cạnh những quán ăn rong bên đường, có hình ảnh những hiệu cafe sang trọng. Bên cạnh những mái nhà lụp xụp, có những tòa Thống sứ, Dinh toàn quyền rực rỡ đèn hoa... Sài Gòn trong bộ sưu tập hiện lên với nhiều dáng vẻ, nhiều ngõ ngách ở nhiều thời điểm lịch sử khác nhau.

Bản đồ quy hoạch Sài Gòn (1866).

Công trường xây dựng phố Charner trên kênh trung tâm (1866).

Nhà thờ Thánh Enfance (1866).

Dinh Toàn quyền (1866).


Một ngôi chùa Việt cổ (1900).

Chùa của người Khơme (1890).

Chùa của người Hoa kiều (1890).

Tiệm cà phê Rotonde (1901).

Cùng với bộ ảnh về Hà Nội, bộ sưu tập ảnh Sài Gòn là những báu vật ký ức góp phần giúp thế hệ sau nhận diện một Việt Nam của thời thuộc địa đã xa.

Hà Linh - Hình ảnh thuộc bộ sưu tập của KTS Đoàn Bắc  

• Kiến trúc đô thị TP Hồ Chí Minh: Vì sự phát triển bền vững