Chiều ngày 3/12, tại kỳ họp Quốc hội thứ 10 Quốc hội khóa XV đang diễn ra, Chính phủ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM.
Sau hai năm triển khai, TPHCM trước sáp nhập đã từng bước phục hồi sau đại dịch Covid-19, tiếp tục phát triển trên cơ sở đổi mới mô hình tăng trưởng, từ những cơ chế trong Nghị quyết.
Mục tiêu của lần chỉnh sửa này là nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý, đảm bảo cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, khả thi và hiệu quả, giúp TPHCM thu hút nhà đầu tư chiến lược, huy động nguồn lực trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển sau hợp nhất.
Đặc biệt, Chính phủ cũng hướng đến việc xây dựng, phát triển TPHCM trở thành “siêu đô thị” tại khu vực Đông Nam Á, giữ vai trò dẫn dắt, động lực tăng trưởng của Vùng Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ và cả nước.
Để hiện thực hóa các mục tiêu trong 5 năm tới, thành phố dự kiến mỗi năm cần huy động bổ sung thêm từ 8-12 tỉ đô la Mỹ, trong khi đó, nguồn lực ngân sách chỉ đáp ứng được nhu cầu khoảng 30% (tương ứng 1,2 trên 3,5 triệu tỉ đồng tổng nhu cầu), chưa đủ sức dẫn dắt phát triển kinh tế và xã hội trên địa bàn.
Trao đổi với KTSG Online, TS. Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, Nghị quyết 98 được ban hành năm 2023 trong một bối cảnh rất khác về thời gian và không gian hiện nay. Khi đó, Việt Nam chưa đặt yêu cầu tăng trưởng cao là mục tiêu hàng đầu. Còn hiện nay, không gian tăng trưởng của TPHCM đã mở rộng sau quá trình sáp nhập địa giới hành chính với các tỉnh thành lân cận.
Đóng vai trò quan trọng trong quy mô nền kinh tế quốc gia, TPHCM sẽ đảm bảo quyết định đến việc cả nước có đạt tăng trưởng cao, đạt mục tiêu tiệm cận 10% hoặc hơn nữa hay không.
“Do đó, việc xây dựng lại Nghị quyết 98 lần này sẽ có ý nghĩa hoàn toàn khác, Vấn đề là chúng ta sẽ phải khơi thông được các nguồn lực tăng trưởng của TPHCM, cùng với những địa phương trong địa giới hành chính mới. Nghị quyết 98 sẽ đưa ra những cơ chế đặc thù vượt trội để khai thác được những tiềm năng mới của TPHCM sau sáp nhập, cũng như tận dụng được không gian tăng trưởng mới hiện đang có”, ông Bình nói.
Bên cạnh mục tiêu tăng trưởng cao, một tầm nhìn mới cũng cần được đặt ra. Theo đó, TPHCM sẽ là đô thị cạnh tranh với các đô thị lớn khác trong khu vực ASEAN, Đông Bắc Á hay châu Á Thái Bình Dương, với cấp độ cao hơn. Trong tầm nhìn đó, Nghị quyết 98 điều chỉnh cần hướng đến mục tiêu này, biến TPHCM trở thành “thỏi nam châm” để hút vốn đầu tư từ quốc tế.
“Nghị quyết 98 sẽ tạo ra những cơ chế đặc thù vượt trội để TPHCM đảm đương được vai trò vừa là động lực tăng trưởng cả nước, nhưng đồng thời phải có sức cạnh tranh ở tầm khu vực và quốc tế, chứ không chỉ đặt ở trong cái bối cảnh ở trong quốc gia”, ông Bình nhận xét.
Theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Đại học Fulbright, sửa đổi Nghị quyết 98 cho thấy nỗ lực của trung ương nhằm tháo gỡ rào cản thể chế và trao thêm dư địa chính sách cho thành phố đầu tàu, nhất là sau hợp nhất cùng Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Sự điều chỉnh này là cần thiết trong bối cảnh thể chế hiện hành chưa theo kịp quy mô, tốc độ và tính chất đặc thù của một siêu đô thị như TPHCM mới.
Theo dự thảo điều chỉnh, Nghị quyết có những điểm nhấn pháp lý mới như thành lập khu thương mại tự do (FTZ), mở rộng danh mục dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược, cho phép sử dụng quỹ đất khai thác từ mô hình TOD để thanh toán dự án đường sắt đô thị.
Dù vậy, theo ông Tuấn, dự thảo Nghị quyết 98 sửa đổi lần này có thiên hướng bổ sung nhiều quyền hơn, nhưng các thí điểm hiện nay chỉ mở rộng thêm được phần nào không gian hành động, cách tiếp cận vẫn thận trọng.
Ngoài ra, để hấp dẫn các nhà đầu tư chiến lược trong dài hạn, TPHCM cần tính toán được tổ chức theo mô hình phân quyền ở tầm thể chế cao nhất, hướng đến việc xây dựng một đạo luật ổn định và dài hạn về Đô thị đặc biệt TPHCM.
“Với gần 15 triệu dân, đóng góp gần 30% ngân sách quốc gia và là trung tâm kinh tế quan trọng nhất cả nước, TPHCM mới đang vận hành như một thực thể kinh tế phức hợp, đòi hỏi cơ chế điều hành linh hoạt và khả năng điều chỉnh tức thời theo nhu cầu thực tiễn. Mọi độ trễ thể chế, sự thận trọng quá mức hay cải cách ngập ngừng đều có thể đánh mất cơ hội về tay các đô thị cạnh tranh trong khu vực như Bangkok, Kuala Lumpur hay Jakarta…”, ông Tuấn đánh giá.
| Lợi ích rất lớn từ cơ chế đột phá mang lại Nếu được Quốc hội thông qua, sửa đổi Nghị quyết 98 sẽ mang lại lợi ích to lớn, giúp TPHCM bứt phá thành đô thị toàn cầu. Về kinh tế, sẽ thu hút 8-12 tỉ đô la/năm từ nguồn ngoài ngân sách, hỗ trợ tăng trưởng 2 con số từ 2026-2030, GRDP bình quân 10-11%/năm, GRDP đầu người 14.000-15.000 đô la/ đến 2030. FTZ sẽ biến TPHCM thành trung tâm thương mại quốc tế, tăng năng lực cạnh tranh, thu hút FDI chất lượng cao, hình thành chuỗi cung ứng khép kín. Về hạ tầng, sẽ khép kín các đương Vành đai 2,3,4 trong 5 năm, phát triển đường sắt đô thị, giảm kẹt xe, ngập nước, hạ chi phí logistics. Mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng (TOD) sẽ tối ưu quỹ đất, thúc đẩy giao thông xanh, thích ứng biến đổi khí hậu. Kết nối vùng Đông Nam Bộ với Đồng bằng sông Cửu Long, khai thác sân bay Long Thành, cảng Cái Mép – Thị Vải. Về chính sách và xã hội, phân cấp sẽ nâng hiệu quả quản lý, tinh gọn bộ máy, thu hút nhân tài cho đổi mới sáng tạo. TPHCM sẽ trở thành đô thị bền vững, nhân văn, top 100 thành phố toàn cầu đáng sống, với chất lượng sống cao, thu hút tập đoàn quốc tế. Theo TS Trần Quang Thắng, đây là bước ngoặt thể chế để TPHCM bứt phá, trở thành trung tâm tài chính, công nghệ hàng đầu khu vực. |
Dũng Nguyễn
