Nghệ thuật kiến tạo cộng đồng: gắn kết mọi người gìn giữ không gian chung

Tổ chức ABC (Arts build community) – tổ chức nghệ thuật kiến tạo cộng đồng, đã thực hiện một số dự án tranh tường ở Hà Nội, như: dự án sân chơi trong khu tập thể 39 Pháo Đài Láng, khu tập thể 72 Nguyễn Chí Thanh; dự án ở thôn Chử Xá (xã Văn Đức, huyện Gia Lâm, Hà Nội), được nhiều người dân đón nhận, giúp cộng đồng có ý thức hơn trong việc giữ gìn không gian chung, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường sống trong gia đình và của thành phố, xây dựng một thành phố xanh và bền vững.

Phóng viên Người Đô Thị đã có cuộc trò chuyện đầu xuân với KTS Nguyễn Thị Thanh Tú – thành viên ban lãnh đạo Tổ chức kiến tạo cộng đồng ABC.

Dự án tranh tường tại khu tập thể ngách 33 ngõ 69B Hoàng Văn Thái, Thanh Xuân, Hà Nội.

Trong năm 2019, Tổ chức ABC đã hoàn thành hai dự án tranh tường ở Gia Lâm và khu tập thể Hoàng Văn Thái. Mục tiêu các dự án do ABC thực hiện là gì, thưa chị?

KTS Nguyễn Thị Thanh Tú (ảnh bên): – Tất cả những dự án của ABC đều có thông điệp về môi trường, văn hóa, lịch sử và chọn cách nâng cao ý thức người dân bằng cách gắn kết mọi người với nhau, gắn kết mọi người với nghệ thuật, làm cho đời sống tinh thần của mọi người phong phú lên. Tôn vinh những giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử, xã hội của chính cộng đồng đó, để cộng đồng trở thành một cộng đồng ngày càng tốt đẹp hơn.

Lý do nào tổ chức ABC lại lựa chọn những dự án về không gian công cộng, thưa chị?

– Điều này rất đơn giản. Đồng sáng lập ABC là KTS Tạ Thu Hương và hoạ sĩ Nguyễn Văn Tuyên, tôi tham gia vào thành viên ban lãnh đạo từ năm 2019, đều là những phụ huynh có con nhỏ. Trước đây, khi còn nhỏ, chúng tôi ra ngoài chơi rất nhiều, có không gian để chạy nhảy vui chơi, hoạt động thể chất tinh thần ở ngoài nhà nhiều hơn trong nhà.

Tuy nhiên, hiện nay không gian công cộng trong đô thị ngày càng bị thu hẹp. Mặt khác, không gian công cộng buồn tẻ, thiếu tiện nghi, có nhiều nguy cơ rủi ro cao. Bây giờ, ở trong nhà còn nhiều thứ hấp dẫn như internet, hay trò chơi điện tử, khiến mọi người ít ra ngoài.

Từ đó, chúng tôi nghĩ rằng phải làm một cái gì đấy ở không gian ngoài nhà, mà lại phải hấp dẫn, phải vui, để kéo các bạn nhỏ, kéo người dân quay trở lại không gian ngoài nhà. Chỉ có ra khỏi nhà mới gặp được nhau và có gặp được nhau thì mới tạo ra những mối quan hệ xã hội vui vẻ. Đó chính là ý nghĩa của không gian công cộng.

Chúng tôi chọn không gian công cộng, và chọn hình thức tranh tường, vì nó trực diện, dễ hiểu, hấp dẫn và dễ lôi kéo mọi người ra bên ngoài.

Không gian công cộng vẫn ở đấy, ABC không thúc đẩy mở rộng không gian công cộng, mà chỉ đơn giản làm cho mọi người sử dụng lại không gian công cộng một cách có ý nghĩa nhất.

Hiện nay tổ chức ABC có bao nhiêu thành viên và cách thức hoạt động như thế nào?

– Những thành viên trong Ban lãnh đạo tổ chức ABC làm ở nhiều lĩnh vực khác nhau, và trong từng thời điểm, từng dự án lại có những người phụ trách chính khác nhau. Hoạt động của ABC dựa trên các cộng đồng địa phương và các tình nguyện viên. Các tình nguyện viên là những người liên quan đến lĩnh vực kiến trúc đô thị, nghệ thuật.

ABC sẽ kết nối các bên, kết nối chính quyền, nhà tài trợ, cộng đồng, báo chí truyền thông, để gặp gỡ, bàn bạc đưa ra những dự án, định hướng các chương trình khung, còn cộng đồng, người dân mới là những người sáng tạo thực sự.

Cộng đồng mới là những người hiểu về các địa điểm, hiểu rõ mình muốn gì, cái gì là tốt đẹp nhất nên mọi người sẽ tự chủ động được cơ sở vật chất, chủ động được các hoạt động văn hóa, nghệ thuật.

Để lựa chọn các địa điểm thực hiện dự án tranh tường, tổ chức ABC dựa vào tiêu chí nào?

– Hai dự án tổ chức ABC thực hiện trong năm 2019 đều có mục tiêu hướng đến  thành phố xanh. Dự án ở thôn Chử Xá, huyện Gia Lâm hướng đến nông nghiệp sạch, thành phố xanh. Còn trong đô thị của Hà Nội, tình trạng ô nhiễm không khí đang là vấn đề quan tâm của nhiều người, nên dự án bên trong đô thị, chúng tôi mong muốn hướng đến không khí sạch, thành phố xanh.

Chúng tôi nghĩ rằng, vấn đề không khí rất quan trọng trong thành phố Hà Nội. ABC luôn muốn lôi cuốn mọi người ra không gian bên ngoài, không gian công cộng để vui chơi, nâng cao thể chất. Nhưng nó còn có ý nghĩa gì nếu như cái không khí ấy không an toàn? Chúng tôi chắc chắn sẽ phải quan tâm đến vấn đề không khí, vì nếu không ABC hoạt động sẽ không còn ý nghĩa nữa.

Tranh tường tại thôn Chử Xá, xã Văn Đức, huyện Gia Lâm, Hà Nội.

Đối với dự án ở thôn Chử Xá, xã Văn Đức, huyện Gia Lâm, thông điệp ABC muốn gửi gắm qua bức tranh đó chính là việc hướng tới các sản phẩm nông nghiệp sạch, những giá trị mới của nền nông nghiệp, chứ không chỉ sản xuất và tiêu dùng, tức là làm sản xuất tăng thêm những giá trị đẩy tầm của nông nghiệp lên.

Dự án tranh tường đã giúp nhiều người biết đến thôn Chử Xá, không chỉ thúc đẩy hoạt động nông nghiệp và cả hoạt động dịch vụ phát triển; trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn của Hà Nội.

Đối với dự án ngách 33 ngõ 69B phố Hoàng Văn Thái (quận Thanh Xuân, Hà Nội), không gian công cộng tại khu tập thể này không có gì gọi là quá đặc sắc nhưng thực ra nó lại rất tiêu biểu, mới là những cái đại đa số của các sân chơi, của tất cả không gian công cộng trong đô thị. Ngoài ra, tại dự án Hoàng Văn Thái, dự án nhận được sự tiếp nhận của phường Khương Trung, quận Thanh Xuân.

Vậy còn chủ đề của các bức tranh..?

– Chủ đề của các bức tranh phụ thuộc vào ba yếu tố: nguồn lực, mong muốn, nguyện vọng của cộng đồng và tính sáng tạo của các họa sĩ.

Thực tế có những dự án sẽ không có chủ đề ngay từ đầu. Mình chỉ hình dung được một hướng đi, một góc nhìn đầu tiên và trao đổi. Còn lại nó có sự thay đổi của những quy định, của chính quyền địa phương, có nguyện vọng, mong muốn của người dân, và còn có sự sáng tạo tại chỗ của các nghệ sĩ, các tình nguyện viên.

Điều làm nên thành công của dự án tranh tường Hoàng Văn Thái là huy động cộng đồng dân cư cùng nhau vẽ thêm tranh trên nền sân từ những màu vẽ còn thừa.

Khi thực hiện những dự án cộng đồng, các chị gặp những khó khăn gì?

– Khó khăn ban đầu bao giờ cũng là sự đóng băng chủ động của cộng đồng, hoặc chính quyền địa phương. Các dự án của ABC, do yêu cầu của các quỹ, yêu cầu của điều kiện thời tiết, và những lý do khác, như chỉ diễn ra trong thời gian rất ngắn.

Vẽ tranh thì thực ra nhiều lắm chỉ một tháng, hai tháng, thậm chí 3 tuần vẫn có thể vẽ được. Nhưng để vẽ được cái tranh gì đó, thì lại là quá trình trăn trở rất lâu dài. Chúng tôi có quá ít thời gian để cộng đồng có thể hiểu ngay từ đầu, hiểu nhau sâu sắc. Có hiểu nhau, có cùng chí hướng thì mới ra quyết định nhanh được, còn không thì cứ mắc lại ở đó. Thường thì, phải đến khi gần hết dự án, mới có thể thông suốt, lúc đấy tình cảm mới được xây dựng thì cũng lúc đấy lại phải chia xa.

Thực ra những thành viên trong ban lãnh đạo ABC đều là những người có kiến thức về kiến trúc, nghệ thuật, luôn mong muốn nâng cao nhận thức về văn hóa, nghệ thuật cho cộng đồng. Tuy nhiên, cái gọi là cảm thụ thẩm mỹ của cộng đồng rất đa dạng, rất nhiều hướng. Có khi cộng đồng thấy rằng cứ vẽ tranh phong cảnh là đẹp nhất rồi.

Tại sao phải vẽ những hình rất là khó hiểu? Bởi thế khó khăn thứ hai là sự khác biệt về thẩm mỹ giữa ABC và cộng đồng, nên chúng tôi phải hiểu rằng đây là vẽ tại địa điểm của họ, mọi người phải hài lòng trước, nên phải có một chút thỏa hiệp. Ngược lại, có những nơi cộng đồng phải chấp nhận rằng, mỗi dự án có tính sáng tạo và cá tính riêng, là quá trình giúp nâng cao thẩm mỹ người dân một cách cao hơn.

Những người vốn dĩ hoạt động trong lĩnh vực thẩm mỹ, bao giờ cũng cần phải hòa đồng với cộng đồng hơn, phải hiểu họ và thông cảm cho họ hơn. Đấy là quá trình khó khăn nhưng chúng tôi nghĩ rằng cần thiết cho cả hai bên.

Trong năm 2019, Tổ chức ABC đã hoàn thành hai dự án tranh tường ở Gia Lâm và khu tập thể Hoàng Văn Thái.

Điều chị cảm thấy hài lòng nhất khi thực hiện các dự án về không gian công cộng là gì?

– Các dự án mà tổ chức ABC thực hiện đã làm mới những không gian công cộng cũ, khoác thêm những tấm áo mới nhiều màu sắc cho sân chơi để thu hút người già, trẻ em tham gia các hoạt động cộng đồng.

Đồng thời, những không gian xanh trong các khu tập thể, các thôn làng, đã giúp người dân, cộng đồng có ý thức hơn trong việc giữ gìn không gian chung, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường sống trong gia đình và của thành phố, xây dựng một thành phố xanh và bền vững hơn.

Minh Hân – Ảnh: CTV

(Người Đô Thị)