Hậu quả của hơn chục năm đô thị hoá tràn lan, tuỳ tiện, triển khai các dự án bởi các tài liệu quy hoạch chất lượng thấp, nên với tay tới đâu cũng thấy giao thông tắc nghẽn, khói bụi, sông hồ ô nhiễm… chưa bao giờ cư dân thủ đô khát khao môi trường đô thi Xanh – Sạch như lúc này.
Tại báo cáo Quy hoạch chung Thủ đô lần 3, Thủ tướng Chính phủ đã đặt ra tiêu chí chung cho Hà Nội là: Xanh – Văn hiến – Văn minh – Hiện đại.
Một bản quy hoạch có quy mô diện tích gấp 100 lần Tp Hà Nội cách đây 100 năm, được thực hiện trong thời ngắn kỷ lục: 12 tháng. Đây đã là điều kỳ diệu, là cố gắng lớn của các nhà quy hoạch, khi ngay lúc này vẫn còn không ít hoài nghi khả năng hoàn thành bản quy hoạch. Có ý kiến cho rằng, bản quy hoạch với phương án C2 phần nào đạt chất lượng mong muốn.
Bản đồ Hà Nội năm 1873, trước khi có mặt của người Pháp : đầm hồ chi chít trong Hoàng Thành và ngay trong khu phố xưa
Quy hoạch Xanh, Văn hiến, Văn minh, Hiện đại
Thành phố Xanh: chưa bao giờ Hà Nội gặp phải vấn nạn ô môi trường sống xuống cấp như hiện tại – hậu quả của hơn chục năm đô thị hoá tràn lan, tuỳ tiện, triển khai các dự án bởi các tài liệu quy hoạch chất lượng thấp, nên với tay tới đâu cũng thấy giao thông tắc nghẽn, khói bụi; sông hồ ô nhiễm, nhiều nơi cạn khô trong khi mưa lớn thì phố ngập nước; công viên, cây xanh luôn bị đe doạ xẻ thịt chặt phá… Chưa bao giờ cư dân Thủ đô khát khao môi trường đô thi Xanh – Sạch như lúc này. Bản quy hoạch ra đời với ý tưởng Hành lang Xanh đã sớm được chấp nhận.
Bản đồ đánh giá hiện trạng sử dụng đất cho thấy TP Xanh có nền tảng thiên nhiên đặc trưng thủ đô với trùng điệp đồi núi Ba Vì, Sóc Sơn, Hương Sơn tựa lưng, với 9 con sông lớn nhỏ uốn lượn, đem lại nguồn nước tưới tắm, bồi tụ dải đồng bằng mầu mỡ nhất châu thổ Sông Hồng. Tài nguyên Xanh quý giá ấy, lần đầu tiên được một tài liệu quy hoạch trân trọng, đánh giá cao và đặt ra ý tưởng chủ đạo.
TP Xanh không chỉ là giấc mơ của cư dân Hà Nội, mà còn là mục tiêu phấn đấu của tất cả các đô thi trên hành tinh này.
Bản quy hoạch đã định hướng cho Hà Nội con đường ngắn nhất, tiết kiệm nhiều tiền bạc nhất để có được khung cảnh sống hạnh phúc: trân trọng tài nguyên Xanh vốn có của Hà Nội, ngăn chặn tích cực những dự án đầu cơ BĐS tràn lan đang tàn phá mầu Xanh thiêng liêng ấy.
Phương án C2 trong Báo cáo lần 3 – Màu xanh chủ đạo rộng gần 2.000 km2 chủ động khống chế kiểm soát, giảm bớt các dự án BĐS tràn lan nằm trong vùng cấm và hạn chế xây dựng trong Hành lang Xanh
Phương án C2 trong báo cáo lần 3 – Trích đoạn Hành lang Xanh “vắt” qua sông Hồng đoạn Mê Linh, Đan Phượng, Hoài Đức
Phương án C2 trong báo cáo lần 3 – Vành đai Xanh hai bên sông Nhuệ liên kết với Hành lang Xanh bằng các nêm Xanh
Thành phố Văn hiến: Nằm giữa trời đất, sông núi linh thiêng, cả ngàn đời nay nơi đây đã tích tụ cả nền văn hiến đất Việt. Từ làn mây trắng trên đỉnh Ba Vì, đến nước sông Tô đôi dòng đã gắn những câu chuyện những vị Tiên Thánh chở che cho giống nòi bất diệt. Từ bến Hát Môn cuộn sóng đến làng Đường Lâm xa xôi, nơi đâu cũng có ngàn năm chiến công dựng nước giữ nước . Bến sông Cầu phía Bắc, đồn Ngọc Hồi phía Nam vẫn còn văng vẳng tiếng trống trận oai hùng thửa nào. Chẳng kể gì Thăng Long tầng tầng lớp lớp sử thi, gần thì đấy giếng Ngọc – Loa Thành, xa thì Hương Tích mờ ảo đò đưa, ẩn hiện danh thắng…
Giữa mênh mang ấy làm sao giữ được cái thần thái của thủ đô văn hiến, giữ làm sao để mai này lớp lớp nhà tầng, ào ào xe cộ mà vẫn còn đó hồn thiêng sông núi, truyền thống văn hoá lịch sử – niềm kiêu hãnh bất tận của thủ đô?
Triền đê con sông Đáy, đi qua Song Phượng – huyện Hoài Đức. Nơi đây sẽ nằm trong Hành lang Xanh tương lai
Những đứa trẻ ở Đắc Sở, Hoài Đức – Mai này Hà nội còn tồn giữ những mái đình cổ kính nằm xen trong mầu xanh làng quê?
Bản quy hoạch trình bày lần 3 với phương án C2, nghiên cứu sâu từ phương án C – đã được Thủ tướng chấp nhận tại báo cáo lần 2 đã bám sát tiêu chí Thành phố Xanh – Văn Hiến – Văn minh – Hiện Đại.
Phương án C2 đã tài tình dựa theo thế nước, thế núi để tách xa ra, tạo một vùng viền cây xanh mặt nước lấy cái âm bình lặng, an nhiên để kiềm chế cái dương của đô thị ồn ào sôi động. Phát triển vật chất luôn được cân bằng bởi ổn định văn hoá lịch sử.
Hành lang Xanh trong quy hoạch có quy mô đến ngàn Km2 – không chỉ Xanh sinh thái mà còn là bảo tàng nhân văn sống động, nơi tồn giữ những làng quê xứ Đoài. Nó là giới hạn khoảng không giao hoà giữa Xứ Đoài với xứ Kinh Bắc, lấy Thăng Long làm điểm hội tụ.
Các dự án bất động sản tràn ngập, cấp đất lập dự án cả vào vùng trũng ngập nằm giữa sông Nhuệ và sông Đáy (trước 2008)
Thành phố Văn minh: Không dẫm lên vết xe đổ của các đô thị tại các quốc gia mới ở chặng đầu phát triển, bản quy hoạch đã ưu tiên các yếu tố thiên nhiên cảnh quan, nâng cao chất lượng đô thị; kiên quyết loại bỏ các dự án kinh doanh bất động sản tràn lan để dành nhiều không gian cho sinh hoạt công cộng , diện tích cây xanh – mặt nước .
Mở rộng diện tích Xanh cũng là dành diện tích cho phát triển nông nghiệp đô thị: vùng cung cấp nông sản sạch – giá trị cao cho đô thị.
Vùng nông nghiệp đô thị còn là không gian tái chế, tái sử dụng chất thải đô thị để sản xuất nông nghiệp, làm giàu dinh dưỡng đất đai, tái tạo không khí và nước sạch.
Thành phố Văn minh – Nơi cư trú thân thiện, trao đổi hoà hợp cho cư dân đa dạng, đa ngành, đa tầng bậc – họ chung sống và hỗ trợ nhau một cách tự nguyện – bền vững.
Thành phố Văn minh – nơi có cơ hội thăng tiến cho tất cả: TP công nghiệp, thủ công nghiệp, nông nghiệp, các cơ sở y tế, nghỉ dưỡng, trung tâm đại học, dạy nghề; có vùng bảo tồn đô thị cổ, đô thị truyền thống, làng văn hoá lịch sử… nhưng có cả trung tâm công nghệ hiện đại, khu công nghiệp với hệ thống giao thông thuận tiện. Các đô thị độc lập và liên hệ với nhau bới các phương tiện giao thông phù hợp.
Thành phố Hiện đại: Một thành phố hiện đại được ghi nhận bởi sức sống, tính cạnh tranh và nguồn tài chính vững chắc. Hà Nội có đủ điều kiện như thế khi nó trở thành TP Xanh – Văn Hiến – Văn minh.
Một bản quy hoạch hấp dẫn là phải đưa Hà Nội hướng tới thành phố văn minh, hiện đại, môi trường hòa hợp với thiên nhiên, là quyền có nhà cửa, có nơi ở thỏa đáng, có được sự di chuyển dễ dàng từ nhà đến nơi làm việc với những phương tiện chuyên chở công cộng thuận tiện, được sống một cách yên lành với gia đình, láng giềng và thân hữu”.
Báo cáo lần 3 – Phân tích mạng lưới sông hồ và các dự kiến mở rộng mặt nước, tạo hồ trữ nước ngọt
Thành phố bền vững trước biến đổi khí hậu
Biến đổi khí hậu đã là chuyện không xa vời với Hà Nội khi những này này sông Hồng mức nước cạn dưới 1m. Cuối năm ngoái, Hà Nội lại chịu cảnh mưa ngập phố phường.
So sánh cao độ TP Hồ Chí Minh trên 1,5 m thì nguy cơ nước biển dâng và triều cường đe doạ thường trực, Hà Nội có cao độ 6 – 7m (vùng trũng ngập Chương Mỹ, Mỹ Đức cũng 4 – 5m). Hà Nội sẽ có mùa lũ sông Hồng ghê gớm, nhưng nguy cơ thiếu nước ngọt có thể cao hơn. Hàng loạt công trình thuỷ điện thượng nguồn tích nước (cả Việt Nam và Trung Quốc), sông Hồng cạn và nước biển dâng. Khả năng khô hạn kéo dài và ngập mặn là hiện hữu.
Thủ đô đang trong chờ một bản quy hoạch với trọng tâm mở rộng hành lang Xanh, vùng xanh đô thị và rừng xanh đồi núi cùng giải quyết 3 vùng lưu giữ nước ngọt: sông mương tổng chiều dài hàng ngàn km, hàng trăm km2 hồ chứa theo quy hoạch, diện tích cây xanh che phủ tái tạo đầm lầy giữ nước vùng trũng ngập kết hợp với nuôi trồng thuỷ sản. Đó sẽ là đảm bảo cho Hà Nội bền vững trước thử thách của biến đổi khí hậu.
- Ghi chú: Tư liệu trong hội thảo Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội, báo cáo lần 3.
Trần Huy Ánh
