Ashui.com

Trong một cái Tết cách đây nhiều năm, tôi nhớ có nghe được lời phàn nàn đùa cợt của một người bạn bố nói về vợ mình: “Cô mày lúc nào cũng chỉ thích đồ phải rẻ-tốt-đẹp. Thích thế thì thiên hạ chết hết”. Lúc đó, kỳ thực tôi không tin rằng trên đời này có một sản phẩm nào đó hội tụ được cả ba tiêu chí trên thật. Rẻ-đẹp có hàng Trung Quốc, tốt-đẹp có hàng Âu Mỹ đắt tiền. Nói chung cái sự Tốt hay Đẹp khó mà được chấp nhận đi cùng với Rẻ. Sự thật không phải chỉ có các doanh nghiệp không tạo ra loại sản phẩm như thế, mà người dân – các nhà tiêu dùng thông thái cũng mặc nhiên coi sự đó là không thể tồn tại trên đời.  

Container of Hope, nhà ở làm từ hai chiếc container ghép lệch của Benjamin. 

Vài ngày trước, khi tham dự một buổi nói chuyện của KTS. Benjamin Garcia Saxe người Costa Rica, tôi bất chợt nhớ lại câu chuyện Rẻ-Tốt-Đẹp ngày cũ và bắt đầu thay đổi suy nghĩ về độ khả thi của nó. Benjamin 32 tuổi, hiện đang sở hữu công ty tư vấn thiết kế kiến trúc mang tên mình có trụ sở đặt tại Costa Rica, Mỹ và Anh. Hai công trình nổi bật nhất của Benjamin đã từng đoạt giải thưởng quốc tế là ngôi nhà tre có tên A forest for a Moon Dazzler anh xây cho Mẹ và nhà làm từ container vận tải đã qua sử dụng có tên Container of Hope thiết kế cho hai người bạn. 

Trong hai công trình đó, thật tình tôi ấn tượng hơn với ngôi nhà ghép từ hai chiếc container cũ được sơn màu cam chan hòa ánh sáng. Benjamin cho biết tổng chi phí của nó vào khoảng USD 20,000 (400 triệu đồng). Như vậy, với 100m2 nhà chất lượng Âu – Mỹ và tiêu chuẩn thiết kế chuyên nghiệp, ngôi nhà này có mức giá xây dựng khoảng 4 triệu đồng/m2, rẻ hơn giá xây dựng chất lượng tốt tại Việt Nam. Việt Nam là nước nhập siêu, đồng nghĩa với việc có container được chở vào nhiều hơn số lượng container mang hàng ra đi xuất khẩu. Việc tận dụng nguồn ‘tài nguyên’ sẵn có này có lẽ sẽ giúp ích nhiều cho việc phát triển các sản phẩm xây dựng một cách bền vững, dựa trên cơ sở tiết kiệm thời gian, chi phí và nguồn nguyên liệu chất lượng cao đang bị bỏ trống. 

Container City, khu nhà ở xã hội dành cho người thu nhập thấp được làm từ container ở Dockland, London. 

Làm nhà bằng tre hay sử dụng container cũ thật ra không còn là ý tưởng mới trong ngành kiến trúc – xây dựng bởi một người nằm ngoài vùng phủ sóng của ngành kiến trúc là tôi còn ít nhiều nghe tới/nhìn thấy nó. Tuy nhiên có lẽ người chiến thắng là người khiến nó trở nên khả thi và được chấp nhận trong vùng ảnh hưởng tiềm năng của họ.

Giống như trường hợp của KTS Võ Trọng Nghĩa ở Việt Nam, Benjamin ban đầu đã hoàn toàn thất bại khi đem các ý tưởng của mình đi thi đấu trong nước và sau đó đoạt giải quốc tế quan trọng. Tuy nhiên, những cuộc thi đấu, dù trong nước hay quốc tế, trên quan điểm cá nhân tôi, với những tiêu chí riêng biệt thật tình chỉ là những cuộc biểu diễn mang tính ‘nội bộ’, nếu không phải kiểu nội bộ mua giải diễn ra thảng hoặc một số nơi thì cũng là nội bộ ngành, nội bộ phong cách, nội bộ quan điểm kỹ thuật – mỹ thuật. Nói cách khác, bởi đặc thù việc thiết kế kiến trúc gắn kết chặt chẽ với con người, với đời sống sinh hoạt hàng ngày của họ gồm cả cảm năng và công năng, tôi cho rằng điều quan trọng nhất của một thiết kế là giá trị nó đem lại cho người dân, những con người bình thường chiếm số đông trong xã hội.

Trong trường hợp của Benjamin, anh đã thuyết phục được khá nhiều người tin theo triết lý mà tôi dịch nôm na là xây nhà từ trái tim của mình. Mẹ Benjamin ở trong ngôi nhà tre Forest for the Moon Dazzler, bạn anh ở trong ngôi nhà container hy vọng. Người Ý gọi Benjamin tới làm dự án phát triển nhà ở Viareggio. Người Thái nhờ tới Benjamin để xây nhà cho những nạn nhân của trận sóng thần lịch sử. Người Mỹ muốn anh giúp hộ tư dinh,…

Còn người Việt Nam ở cả tầm cá nhân và tầm nhà nước, tôi tự hỏi, nếu được quyền đòi, họ sẽ muốn các KTS đem lại điều gì cho mình? Một cái nhà to 8 tầng cho 4 người ở, hay vô số dự án chung cư cao cấp đầu cơ trục lợi khiến người cần chẳng đủ tiền mua? 

Container of Hope 

Bùi Trà My (SOI)