Hàng trăm cơ quan, doanh nghiệp tại Hà Nội đang sử dụng sai mục đích hàng vạn mét vuông nhà công, đất công, thu lợi bất chính. Trong khi đó, cơ chế kiểm soát và chế tài xử lý thì còn tùy tiện, nửa vời...

Không những được hưởng nhiều đặc ân của nhà nước, một số cơ quan, doanh nghiệp còn lợi dụng các sơ hở trong cơ chế quản lý để thu lợi.

Đất vàng của nhà nước bị lách cho thuê

"Bầu sữa ngọt"

Hình thức trục lợi điển hình nhất của các doanh nghiệp sau khi được thuê nhà đất công đó là việc ngấm ngầm cho các doanh nghiệp khác thuê lại.

Điển hình như vi phạm của Tổng công ty Đầu tư và Phát triển nhà Hà Nội-Handico trong quản lý, sử dụng khu đất mặt đường tại số 4 Phạm Ngọc Thạch - Hà Nội. Mặc dù chỉ được nhà nước cho thuê thời hạn ngắn nhưng Tổng Cty kinh doanh xuất nhập khẩu lương thực (nay đã sáp nhập vào Handico) ký hợp đồng cho Ngân hàng NN&PTNT thuê tới 30 năm!

• Ảnh bên : Văn phòng giao dịch của Ngân hàng Nông nghiệp tại số 4 Phạm Ngọc Thạch (Hà Nội) xây dựng trái phép trên đất thuê nhà nước (Ảnh: Minh Tuấn)

Dựa vào hợp đồng trái pháp luật này, ngân hàng đã xây dựng tại đây cả một cao ốc 9 tầng và một toà nhà 5 tầng trên diện tích hơn 1.500 m2 đất.

Căn nhà 2 tầng diện tích 155 m2 trên khuôn viên đất 260 m2 tại vị trí 96 Hàng Trống thuộc diện nhà chuyên dùng thuộc sở hữu nhà nước cho Xí nghiệp hóa mỹ phẩm thuê với giá bèo, chưa đến 100.000 đồng/m2. Nhưng xí nghiệp này lại cho Cty TNHH Duy Nghĩa hợp tác kinh doanh với thời hạn 10 năm với điều kiện hàng tháng Cty Duy Nghĩa trả cho Xí nghiệp vỏn vẹn 1.500 USD.

Trong quá trình sử dụng, Cty Duy Nghĩa đã đầu tư cải tạo lại nhà 96 Hàng Trống thành nhà 4 tầng với diện tích lên tới hơn 1.000 m2 sàn xây dựng để mở cửa hàng bán tranh mỹ thuật. Nhiều cơ quan nhà nước cũng sử dụng quỹ đất công được giao khá tùy tiện...

Có dung túng, bao che?

Lý giải tình trạng sử dụng lãng phí, tuỳ tiện nhà đất công, ông Mai Xuân Vinh - Chi cục trưởng Chi cục quản lý công sản Hà Nội cho rằng, nguyên nhân có phần từ sự buông lỏng, thiếu trách nhiệm của cơ quan chủ quản. “Nhức nhối nhất là nhà đất do các bộ ngành trung ương quản lý đang rất khó xử lý”- Ông Vinh nói.

Ông Vinh nêu ví dụ: Bệnh viện E có cơ sở khám chữa bệnh rộng tới hơn 2.000 m2 đất tại phố Phan Huy Chú. Sau nhiều năm để hoang và cho thuê lại, “chúng tôi đề nghị thu hồi để giao cho trường tiểu học Võ Thị Sáu mở rộng cơ sở đào tạo vì tại đây rất thiếu phòng học. Tuy nhiên khi vụ việc lên đến Bộ Y tế thì lại mắc, dậm chân tại chỗ”.

Kéo dài đến 2 năm rưỡi, Bộ Y tế mới quyết định phê duyệt dự án đầu tư xây dựng phòng khám đa khoa thuộc Bệnh viện E. Trước đó, khi kiểm tra, cơ quan chức năng phát hiện tình trạng để hoang hoá nhà đất tại đây, Bệnh viện E cho một số đơn vị kinh doanh thuốc thuê lại. “Nếu xử lý nghiêm, nhất định tình trạng lãng phí sẽ chấm dứt. Điều này cũng cho thấy nhiều bộ ngành, cơ quan nhà nước chưa quán triệt tốt Quyết định 09 của Thủ tướng”- ông Vinh kiến nghị.

Lợi tư, hại công

Doanh nghiệp được thuê nhà chuyên dùng thì chẳng khác nào trúng số độc đắc. Với nhà nước, từ lâu quỹ nhà chuyên dùng đã trở thành gánh nặng.

Chưa có tính toán đầy đủ sau nhiều năm cho thuê 758 cơ sở nhà chuyên dùng với hàng triệu mét vuông nhà thuộc sở hữu nhà nước tại Hà Nội nhưng nhiều chuyên gia khẳng định, nhà nước đang chịu thiệt là rất lớn. Ông Mai Xuân Vinh - Chi cục trưởng Chi cục Quản lý công sản Hà Nội cho biết, tiền mà các doanh nghiệp bỏ ra thuê quỹ nhà này dao động từ 80 đến 100 ngàn đồng/m2/tháng. Trong khi đó, phần lớn quỹ nhà chuyên dùng đều ở vị trí đất vàng, phố trung tâm mà giá thuê trên thị trường có khi lên tới hàng triệu đồng/tháng cho mỗi mét vuông nhà mặt phố cổ hay khu vực Hoàn Kiếm, Ba Đình. Chi phí cho cả bộ máy quản lý quỹ nhà chuyên dùng và chi phí cải tạo, sửa chữa, duy tu hàng năm cũng rất lớn.

Đối với trường hợp doanh nghiệp được thuê nhưng lại tự ý cho thuê lại thì thiệt hại cho nhà nước còn lớn hơn gấp nhiều lần. Điển hình như trường hợp Tổng Công ty Đầu tư phát triển nhà Hà Nội - Handico cho Ngân hàng Nông nghiệp thuê lại khu đất tại số 4 Phạm Ngọc Thạch.

Không những cho thuê-liên kết trái phép mà Handico còn ưu ái cho Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển nông thôn chỉ phải trả tiền thuê một lần (theo giá tại thời điểm ký hợp đồng thuê lại) cho cả thời hạn 30 năm! Hay như căn nhà mặt phố 150 m2 trên khuôn viên 260 m2 đất tại 96 Hàng Trống cũng chỉ được cho thuê lại với giá 1.500 USD/tháng.

“Ai cũng lợi cả, chỉ nhà nước là chịu thiệt thôi”- Ông Mai Xuân Vinh khẳng định. Nhiều hợp đồng doanh nghiệp và cơ quan nhà nước cho thuê lại nhà công, đất công cũng vẫn ký với giá mềm so với thị trường bởi có lẽ bản thân những người có quyền ký đang được hưởng những khoản lợi khác lớn hơn ngoài hợp đồng?

Cho thuê tiếp hay bán đứt?

Ông Mai Xuân Vinh cho rằng, sau khi rà soát, kiểm tra đầy đủ, thành phố nên tổ chức bán đấu giá công khai quỹ nhà chuyên dùng để lấy tiền đầu tư vào các lĩnh vực dân sinh bức xúc khác. “Nếu tiếp tục cho thuê với giá hiện nay thì ước tính phải mất đến trên 310 năm mới thu được khoản tiền tương đương với giá bán tại thời điểm hiện nay.

Tôi tính sơ bộ nếu bán ngay thì sẽ thu được hàng ngàn tỷ đồng cho nhà nước. Trường hợp vẫn cho thuê tiếp thì cũng phải đấu giá theo thị trường. Có ý kiến cho rằng nếu không cho thuê nữa thì hàng trăm người lao động sẽ khó khăn nhưng tôi cho rằng, doanh nghiệp thì phải hoạt động theo luật, phải bình đẳng và không thể làm thiệt hại cho nhà nước”- Ông Vinh nói.

Chi cục quản lý công sản cho rằng, không có gì phải cấn cá trong xử lý các vấn đề này. Ngay cả khi gặp phải sự phản ứng của doanh nghiệp thì cũng là chuyện bình thường vì họ có nhiều quyền lợi liên quan đến các hợp đồng thuê nhà. Ngay cả đối với Cty Quản lý phát triển nhà Hà Nội khi được giao tiếp nhận và quản lý quỹ nhà chuyên dùng cũng phải đảm bảo và phát triển vốn và tài sản của nhà nước, do vậy giá thuê cần phải theo thị trường.

Minh Tuấn