Ashui.com

Các nhà khảo cổ học vừa phát hiện nhiều di vật kiến trúc cổ trên đỉnh Gò Chùa, Tuyên Quang, cho thấy nơi đây từng có một ngôi chùa lớn vào thời Trần, khoảng cuối thế kỷ 14.

Việc phát hiện dấu tích ngôi chùa lớn thời Trần này, theo các nhà khảo cổ học, chứng tỏ Tuyên Quang từng là một trung tâm văn hóa của nền văn minh Đại Việt. Các nhà khoa học cũng đề xuất cơ quan chức năng sớm khai quật để có kế hoạch nghiên cứu, bảo tồn di tích này.

Những phát hiện lý thú

Tiến sĩ Trình Năng Chung, Viện Khảo cổ học, trưởng đoàn khảo sát, cho biết trong đợt điều tra, khảo sát khảo cổ học mới đây, đoàn cán bộ của Viện Khảo cổ học và Bảo tàng Tuyên Quang đã tìm thấy nhiều di vật của một kiến trúc cổ ở đỉnh Gò Chùa, thuộc thôn Cao Đá, xã Sơn Nam, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.

• Ảnh bên : Một trong những viên gạch lát nền phát hiện tại Gò Chùa.

Chiếm số lượng nhiều nhất trong số những di vật trên là những viên gạch vuông chuyên dùng để lát sân. Gạch có kích thước trung bình: 35cm x 35cm x 5,2cm. Có màu đỏ hoặc đỏ tím sẫm, độ nung cao, khá cứng.

Một số có trang trí hoa văn họa tiết hình hoa cúc, hoặc hoa cúc dây cách điệu với cánh to uốn lượn mềm mại ở các góc. Cũng có kiểu hoa văn bố cục theo đường chéo là cánh hoa chanh lớn, ở giữa có các móc hoa hình chữ S lớn như loại gạch cùng loại tìm thấy ở địa điểm Quần Ngựa, Hà Nội.

Nổi bật hơn cả là những viên gạch lát nền, ở phần trung tâm có trang trí hình con hươu chân bước khoan thai, đầu quay lại phía sau với hoa cúc dây cách điệu ở các góc. Đây là nét đặc trưng trong nghệ thuật điêu khắc thời Lý - Trần.

Đoàn khảo sát cũng tìm thấy loại gạch mỏng ốp tường có trang trí hình hoa chanh, cùng nhiều mảnh ngói mũi nhọn tam giác và mũi ngói đầu đao cong nhọn. Tất cả những di vật trên đều mang những nét đặc trưng của vật liệu kiến trúc thời Trần.

Ngoài những di vật bằng đất nung, trên bề mặt Gò Chùa còn tìm thấy nhiều chân tảng đá dùng để kê chân cột. Những chân tảng này thường có dáng khối hình học với một bề mặt được ghè sửa khá phẳng.

Ngoài ra, trên bề mặt Gò Chùa còn có hai vòng đá kè bó vỉa nền. Vòng kè thứ nhất cách trung tâm gò khoảng 10m, tìm thấy ở mạn phía đông nam. Vòng kè thứ hai nằm cách vòng kè thứ nhất khoảng 5m cũng tìm thấy ở mạn phía đông nam.

Đáng chú ý là ở khu vực trung tâm của đỉnh đồi hiện còn dấu tích của nhiều chiếc cột đá cao trên 2m (khoảng 6 cột), được dựng đứng cách nhau một khoảng cách cố định từ 3-4m. Trên đỉnh đầu các cột còn dấu tích của của việc đẽo gọt tạo thành mộng để liên kết với các bộ phận khác.

Dấu tích của trung tâm văn hóa lớn

Căn cứ khối lượng lớn của vật liệu kiến trúc, cũng như quy mô, phạm vi phân bố các lớp bờ kè đá, các nhà khảo cổ cho rằng đây là dấu tích của một ngôi chùa có quy mô khá lớn.

Dựa vào các đặc trưng họa tiết điêu khắc trang trí trên vật liệu kiến trúc tìm thấy, các nhà khoa học đoán định ngôi chùa này được xây dựng vào thời Trần, khoảng cuối thế kỷ 14.

Việc phát hiện một ngôi chùa cổ ở Tuyên Quang chứng tỏ từ xa xưa nơi đây đã mang đậm dấu ấn của nền văn minh Đại Việt. “Các vua Trần có tầm nhìn xa trông rộng, ngoài việc binh đồn nơi biên ải còn gắn văn hóa Đại Việt ở các vùng xa xôi. Những di vật thời nhà Trần giống như Hoàng thành Thăng Long, Nam Kinh. Nó có ý nghĩa nhà Trần đã tập trung phát triển nơi đây thành một trung tâm văn hóa của cả vùng”, tiến sĩ Trình Năng Chung cho biết.

Tuy nhiên, hiện tại, phần lớn diện tích bề mặt Gò Chùa đang bị nhân dân địa phương canh tác, trồng sắn. Quá trình canh tác đã khiến những vật liệu xây dựng cổ như gạch, ngói, chân tảng đá không còn nằm nguyên vị trí ban đầu. Phần lớn đã bị vỡ nát.

Việc xác định niên đại và chức năng của các cột di tích đá hiện còn bỏ ngỏ. Để làm sáng tỏ nhiều vấn đề, các nhà khoa học mong muốn cơ quan chức năng sớm khai quật Gò Chùa để có kế hoạch nghiên cứu, bảo tồn di tích quý báu này.

Mạnh Đồng