Singapore đang phát triển các tuyến cáp biển để mua năng lượng sạch từ Việt Nam và các nước trong khu vực, mở các sàn giao dịch tín chỉ carbon, mua bán năng lượng tái tạo… Với những động thái này, Singapore đang được cho là có tham vọng trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của châu Á trong tương lai.
Những gì mà quốc đảo này đang làm có thể là hình mẫu phát triển mới trong việc đáp ứng các thách thức về giảm khí phát thải và an ninh năng lượng. Liệu chiến lược trở thành trung tâm năng lượng sạch của một nơi thiếu tài nguyên tài nguyên như Singapore sẽ tiếp tục lặp lại những thành công trong quá khứ?
Các nhà máy điện gió ở phía nam Việt Nam có tiềm năng đạt tổng công suất 600 MW. Một phần lớn sản lượng điện gió này sẽ được xuất sang Singapore theo một tuyến cáp ngầm dưới biển. (Ảnh: Nikkei Asia)
Singapore đặt mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2050. Nếu muốn trở thành quốc gia trung hòa lượng carbon trong cùng khung thời gian với Mỹ và châu Âu, thì nỗ lực giảm phát thải trong ngành điện là mấu chốt. Singapore có kế hoạch thay thế 70% nguồn cung năng lượng bằng hydro và amoniac, và công nghệ CCUS (thu giữ, sử dụng và lưu trữ C02), nhưng vẫn không đủ.
Singapore có diện tích nhỏ hơn thành phố New York của Mỹ, vì thế, quốc gia này có những lựa chọn hạn chế trong vấn đề sản xuất năng lượng cho nhu cầu ngày một tăng của mình. Một số việc mà Singapore có thể làm là cho lắp đặt các tấm pin mặt trời trên các tòa nhà và trên các hồ chứa nước, nhưng có rất ít không gian cho các cơ sở năng lượng mặt trời, gió hoặc thủy điện lớn. Để giải quyết 30% nhu cầu còn lại, hòn đảo cần nhập khẩu 4GW điện có mức thải CO2 thấp vào năm 2035, tương đương với sản lượng của bốn lò phản ứng hạt nhân.
Xây dựng cáp biển để mua năng lượng sạch trong và ngoài ASEAN
Năm 1997, ASEAN đã đưa ra sáng kiến Lưới điện ASEAN (APG) nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc truyền tải xuyên biên giới và phát triển các nguồn điện trong khối. Nhưng sáng kiến này không diễn ra suôn sẻ như mạng lưới điện xuyên biên giới của Liên hiệp châu Âu (EU). Ichiro Kutani, giám đốc nghiên cứu cấp cao tại Viện Kinh tế Năng lượng Nhật Bản, nói rằng, mục đích của APG là nhằm thúc đẩy hội nhập kinh tế, nhưng các công ty điện của các nước thành viên lại hoạt động độc lập, không kết nối với nhau. EU có Ủy ban châu Âu, cơ quan có quyền thực thi các chính sách, nhưng ASEAN không có cơ quan như vậy.
Tuy nhiên, APG lại được chú ý gần đây khi ASEAN cảm thấy cần phải hợp tác để giảm lượng phát thải. Yuichi Watanabe, giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Thông tin Điện lực Nhật Bản cho biết, các địa điểm phù hợp với các nguồn năng lượng tái tạo khác nhau nằm rải rác trong khối, chẳng hạn như thủy điện từ Lào, Việt Nam cho điện gió, Indonesia và Philippines là năng lượng địa nhiệt. Vì thế, cần phải có sự kết hợp giữa các địa điểm sản xuất và nơi cần điện sạch”.
Theo báo cáo mới nhất của các bộ trưởng năng lượng ASEAN về sáng kiến này, lưới điện xuyên biên giới hiện có khả năng cung cấp 7,7GW. Bên cạnh đó, cộng thêm những dự án đang xây dựng và đang trong giai đoạn quy hoạch, công suất đạt khoảng 30GW. Tuy nhiên, vẫn còn phải chờ xem khi nào toàn bộ dự án có thể hoàn thành vì các nước chậm đạt được đồng thuận về giá cả cũng như chia sẻ chi phí.
Quay lại câu chuyện của Singapore, nước này bắt đầu nhập khẩu năng lượng tái tạo vào tháng 6-2022, sử dụng đường dây điện hiện có để vận chuyển 100MW điện từ một nhà máy thủy điện ở Lào. Đây là dự án truyền tải điện đa quốc gia đầu tiên của ASEAN và phải mất chín năm để Singapore đặt được thỏa thuận về mức phí phải trả cho truyền tải điện qua hai quốc gia trung chuyển là Thái Lan và Malaysia. Để tránh những trở ngại tương tự, Singapore hiện có kế hoạch xây dựng tuyến cáp ngầm dưới biển để nhận điện trực tiếp từ Indonesia, Việt Nam và Campuchia, với tuyến dài nhất khoảng 1.000km.
Các tuyến cáp trực tiếp dưới biển nối với với Việt Nam và Campuchia mà Singapore dự định xây dựng không nằm trong sáng kiến APG, nhưng lại là động lực để Singapore và ASEAN mở rộng sáng kiến này. Tổng lượng điện tái tạo mà Singapore dự định nhập khẩu từ Việt Nam, Campuchia và Indonesia thông qua tuyến cáp ngầm sẽ vượt quá 7GW, vượt xa mục tiêu đã tuyên bố là 4GW.
Singapore cũng có kế hoạch sử dụng nguồn năng lượng từ bên ngoài ASEAN. Trong số các kế hoạch này có dự án đặt tuyến cáp dưới biển dài hơn 4.000km để nhận điện từ trang trại điện mặt trời khổng lồ của một startup ở miền bắc nước Úc. Singapore cũng là nước đầu tiên hưởng ứng sáng kiến OSOWOG (Một Mặt trời, Một Thế giới, Một Lưới điện) do Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đề xuất vào năm 2018. Singapore có vẻ mong muốn đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối OSOWOG với APG.
CEO Toshiro Kudama của JERA Asia, công ty liên doanh của Tokyo Electric Power Co (TEPCO) và Chubu Electric Power tại Singapore, nhận định rằng, một khi Singapore hoàn thiện các cơ sở cần thiết để trở thành trung tâm giao dịch năng lượng tái tạo, hòn đảo sẽ bắt đầu các giao dịch như chứng nhận và tín dụng carbon và trở thành trung tâm giao dịch và định giá năng lượng tái tạo trong khu vực”. Còn Ryoichi Hisasue, nhà nghiên cứu tại Viện các nền kinh tế đang phát triển của Nhật Bản nhận định, với những động thái trên, có thể Singapore đã nghĩ đến việc đưa ra các gói kinh doanh năng lượng tái tạo để bán cho các nước ở châu Phi và các nơi khác.
Ricky Hồ
(KTSG Online /Theo Nikkei Asia, The Straits Times)
