Theo số liệu nghiên cứu khoa học, lượng phát thải của ngành này chiếm tới 39% tổng lượng phát thải toàn cầu, trong đó, sản xuất vật liệu xây dựng chiếm gần 30%. Vì vậy, giảm phát thải trong sản xuất vật liệu xây dựng sẽ góp phần không nhỏ cho mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Tính từ thời điểm Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính công bố cam kết Việt Nam thực hiện giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) đến nay đã bước sang năm thứ tư.
Mặc dù nhiều bộ, ngành, trong đó có ngành Xây dựng đã bắt tay ngay vào nghiên cứu và triển khai, nhưng đây là lĩnh vực mới nên còn gặp nhiều khó khăn và thách thức. Chủ tịch Công ty Net Zero Việt Nam Lê Việt Hà phân tích: Chuyển đổi xanh hướng đến Net Zero là khái niệm mới, vì thế các doanh nghiệp đang loay hoay tìm hướng đi đúng. Mặt khác, cơ chế chính sách đang trong quá trình hoàn thiện, thiếu các tiêu chuẩn, tiêu chí để doanh nghiệp áp dụng.
Để chuyển đổi sang sản xuất xanh, chủ đầu tư cần có nguồn vốn lớn. Một trong những giải pháp giúp doanh nghiệp khắc phục các thách thức này chính là tái chế chất thải công nghiệp trong quá trình sản xuất điện than như tro bay, xỉ than.
Các nghiên cứu cho thấy, chất thải này có thành phần tương đồng với xi-măng poóc-lăng, cho nên từ việc chỉ dùng để chôn lấp trở thành nguồn tài nguyên quan trọng của nền kinh tế tuần hoàn thì việc triệt để tái chế tro, xỉ không chỉ giúp doanh nghiệp đa dạng hóa các sản phẩm như bê-tông chưng áp, vữa khô, keo trộn, tấm panel, bột bả tường, mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh với các sản phẩm cùng loại trên thị trường quốc tế.
Tái chế tro, xỉ giúp tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải và mang lại lợi ích kinh tế. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực mới, có ít doanh nghiệp thực hiện nên các đơn vị này phải chủ động vượt khó bằng nhiều giải pháp. Ông Kiều Văn Mát, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Sông Đà Cao Cường, chia sẻ: “Chúng tôi phải đào tạo lại nguồn nhân lực để phù hợp với sản xuất xanh, chuyển đổi dần từ công nghệ cũ sang hiện đại theo lộ trình phù hợp. Tuy nhiên chúng tôi cũng cần những chính sách cụ thể khuyến khích phát triển”. Nhằm phát triển bền vững ngành vật liệu xây dựng, hướng tới mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0, Chính phủ và các bộ, ngành đã chủ động đưa ra nhiều giải pháp.
Trên cơ sở thực tiễn của doanh nghiệp và bối cảnh chung của đất nước, việc xây dựng một “thể chế xanh” sẽ khuyến khích nỗ lực đổi mới. Điều này đã được cụ thể hóa tại Quyết định số 1266/QĐ-TTg ngày 18/8/2020 về việc phê duyệt Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021-2030, định hướng đến năm 2050. Cùng với đó, Bộ Xây dựng cũng ban hành “Kế hoạch hành động thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu giai đoạn 2020-2030”.
Những chính sách này thúc đẩy phát triển sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế, tiết kiệm năng lượng trong quá trình sản xuất, hướng đến loại bỏ công nghệ lạc hậu, tiêu tốn tài nguyên và gây ô nhiễm môi trường. Để gỡ khó, mở đường cho doanh nghiệp trong công cuộc đổi mới vật liệu xây dựng, hướng đến một tương lai xanh, Chính phủ và các bộ, ngành đang hoàn thiện khung pháp lý cho vật liệu xây dựng xanh, giải quyết những vướng mắc như cơ chế ưu đãi về thuế nhập khẩu thiết bị, chính sách khuyến khích sử dụng, tiêu chuẩn, quy chuẩn và định mức kinh tế,…
Chính phủ đang nghiên cứu và sẽ ban hành đồng bộ, chi tiết chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng xanh. Song song với đó, việc sử dụng vật liệu mới, thân thiện với môi trường trong các công trình xây dựng sẽ dần trở thành yêu cầu bắt buộc với tiêu chí cụ thể. Theo kế hoạch, ngành xây dựng đặt mục tiêu trong giai đoạn 2022-2030, sẽ hoàn thiện bộ tiêu chuẩn sản phẩm xanh, qua đó, hiện thực hóa mục tiêu giảm 74,3 triệu tấn CO2 , đồng thời tận dụng cơ hội bán tín chỉ carbon.
Ông Vũ Ngọc Anh, Vụ trưởng Khoa học công nghệ và Môi trường, Bộ Xây dựng chia sẻ: “Bộ Xây dựng đã tổ chức nhiều hội thảo cung cấp thông tin về các nội dung liên quan tới Net Zero cho doanh nghiệp, đồng thời, phối hợp các doanh nghiệp kiểm kê khí nhà kính để đưa ra giải pháp phù hợp giảm phát thải. Chúng tôi cũng xây dựng những chính sách ưu đãi cho các công trình sử dụng vật liệu xây dựng xanh, cũng như áp dụng chế tài xử lý đối với những trường hợp vi phạm”.
Net Zero là một hành trình dài, đòi hỏi sự quyết tâm và hành động mạnh mẽ của Chính phủ, các bộ, ngành, doanh nghiệp và người dân. Để hiện thực hóa mục tiêu cắt giảm 74,3 triệu tấn CO2 đến năm 2030 theo Phụ lục kèm theo Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 của Chính phủ quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-zôn, ngành Xây dựng phải thực hiện cách mạng xanh trong lĩnh vực vật liệu xây dựng. Đây là xu hướng tất yếu trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt trong ngành Xây dựng nói riêng và sản xuất công nghiệp nói chung.
Anh Đức
