Chi phí đi lại, yếu tố quan trọng trong quy hoạch giao thông

Từ lâu nay chúng ta vẫn hay xem nhẹ tầm quan trọng của những chi phí trong việc đi lại. Khi tiếp cận với vấn đề giao thông, các nhà chuyên môn thường quan tâm chủ yếu đến mức độ chiếm dụng của các công trình hạ tầng hay việc đảm bảo phân bố đồng đều lưu lượng giao thông hơn là thể hiện mối liên hệ giữa giao thông với tổ chức không gian. Cách làm đó đã dẫn tới tình trạng xé nát không gian của những khu vực ven đô vốn là phần thể hiện rõ nét nhất những hệ quả của quá trình chuyển hoá từ hình thái đô thị của giao thông thô sơ sang đô thị của giao thông cơ giới, đặc biệt là “đô thị cho xe hơi cá nhân”. Thêm vào đó là tình trạng “nhồi nhét dân cư” vào các khu chung cư cao tầng, phát triển tràn lan những khu dân nghèo và các vùng dân cư đô thị lớn ngày càng lan rộng và phức tạp.

Đối với nhu cầu đi lại ở cự ly gần không cần tốc độ cao (chỉ từ 30 đến 50 km/h là mức tối đa) các nhà đầu tư sẽ tự điều chỉnh mức độ và quy mô đầu tư của mình cho phù hợp với nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm và dịch vụ thiết yếu của các hộ gia đình. Việc bố trí xây dựng các khu chợ là trường hợp điển hình nhất. Nếu vì một lý do nào đó có tính chất thị trường mà trong một phạm vi khu dân cư không có một khu chợ thì chính quyền địa phương sẽ phải đầu tư xây dựng như một công trình công cộng đáp ứng cho nhu cầu đi lại ở cự ly gần của người dân. Đối với nhu cầu đi lại trong phạm vi một đô thị, tốc độ cần đạt được sẽ cao hơn (từ 50 đến 70 km/h) nhưng không cần cao tới mức như giao thông liên đô. Ở cấp độ này sẽ cần đến mạng lưới giao thông công cộng có hiệu năng cao. Hiệu quả kinh tế và nhu cầu đảm bảo cân bằng xã hội cần đạt được ở mức ngang bằng nhau. Mối liên hệ giữa nơi ở và nơi làm việc sẽ trở thành một trong những yếu tố chủ chốt để đảm bảo thời gian đi lại hàng ngày giữa hai địa điểm này chỉ nên khống chế ở mức từ 15 đến 20 phút cho mỗi lượt di chuyển. Đối với nhu cầu đi lại trong phạm vi vùng đô thị trung tâm, yếu tố vận tốc sẽ cần được chú trọng hơn (trên 90 km/h) nhưng điều quan trọng nhất vẫn là khả năng đảm bảo thời gian của lộ trình di chuyển.

Việc phát huy vai trò của giao thông công cộng sẽ trở nên thuận lợi khi bố trí các doanh nghiệp và các công trình hạ tầng quan trọng gần kề các nút giao thông lớn. Nhưng ở cấp độ này, vận tải hàng hoá còn đóng vai trò quan trọng hơn cả giao thông công cộng nên yếu tố hiệu quả kinh tế sẽ được ưu tiên hơn cả yếu tố tạo sự cân bằng và bình đẳng xã hội. Đối với nhu cầu đi lại có tính chất liên đô ở cự ly dài cần đạt được vận tốc lớn và mức chi phí sẽ tỷ lệ thuận với kinh phí đầu tư của chính quyền. Việc phân cấp các điều kiện đi lại tương ứng với nhiều mức độ nhu cầu di chuyển khác nhau cho thấy hoàn toàn có thể giảm được đáng kể mức độ sử dụng xe hơi cá nhân mà không hề gây cản trở cho những hoạt động KTXH có liên quan đến loại hình phương tiện này.

>> PHÁP: Việc đi lại hàng ngày của người lao động - một vấn đề xã hội và đô thị