1. Nhìn vào quá khứ
Các công trình kiến trúc đền đài kỷ niệm thời kỳ đầu:
Nói về khía cạnh công trình, các khu dân cư và kiến trúc thì nền văn minh của khu vực Bangladesh đã có sự khởi đầu cách đây chừng hai ngàn năm. Theo Varahamihira (Thế kỷ thứ 6 sau Công nguyên), đã có 6 cụm dân cư phía đông là Paundra, Vanga, Samatata, Vardhamana, Gaudaka và Tamraliptaka. Pundranagar (Thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên) đã từng là thành phố quan trọng nhất trong khu vực, được xác định là địa điểm hiện nay của Mahastan tại Bogra (Bangladesh). Các di vật khảo cổ và các văn tự lịch sử cùng các tài liệu khảo cứu khác đã cho thấy rằng đây là một thành phố được quy hoạch tốt và tráng lệ với tường thành bao bọc, các cổng thành được trang trí cầu kỳ, các cung điện, khu ở cộng đồng, các sảnh hội họp, đền đài, các vihara, cửa hàng và ao hồ. Những chứng cứ sớm nhất cho thấy các công trình kiến trúc đền đài lịch sử ở vùng Bengal có xuất xứ từ truyền thống Phật giáo và bao gồm cả các stupa, đền đài và tu viện. Các di tích đầu tiên của kiến trúc mang tính đền đài lịch sử (Thế kỷ thứ 8 sau Công nguyên) có thể được tìm thấy ở Paharpur nằm về phía bắc của Mainamati thuộc vùng đông nam Bangladesh (Hình 1).