Ashui.com

Sân bay Tân Sơn Nhất (viết tắt là TSN) là sân bay cấp 4E với năng lực thiết kế thông qua 25 triệu hành khách/năm là sân bay nhộn nhịp và có lượng vận chuyển cao nhất cả nước với 04 hãng hàng không nội địa và 43 hãng hàng không quốc tế, kết nối thẳng với 18 sân bay trong nước và 24 sân bay quốc tế. Năm 2014 sân bay TSN vận chuyển hơn 22 triệu lượt hành khách, năm 2015 đón 25 triệu lượt khách, lọt vào top 50 sân bay quốc tế^[1].  

Năm 2017, sân bay TSN sẽ dự kiến sẽ nâng công suất lên 43-45 triệu lượt khách/năm với các kiến nghị mở rộng diện tích sân bay thêm 42,65ha lên 647,05ha^[2], xây dựng mới nhà ga T4, cải tạo mở rộng nhà ga T3 với vốn đầu tư dự kiến 16.000-19.000 tỷ đồng. 

Vấn đề lớn đặt ra là hệ thống giao thông đô thị Thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng như thế nào với nhu cầu tăng trưởng gấp đôi công suất của sân bay Tân Sơn Nhất?

Để tìm lời giải cho vấn đề này cần có những cái nhìn tổng thể về vị thế của sân bay TSN trong cấu trúc và sự phát triển đô thị tìm ra các giải pháp mang tính hiện thực cao phù hợp với điều kiện của thành phố Hồ Chí Minh. 

Sân bay Tân Sơn Nhất chiếm vị trí trung tâm trong cấu trúc đô thị thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030 

Từ ảnh chụp vệ tinh giai đoạn trước năm 1990, vị trí của sân bay TSN nằm phía Bắc trong cấu trúc đô thị, đây là khu vực vùng ven, nằm ngoài khu vực phát triển đô thị. Sau thời kỳ Đổi Mới (từ năm 1986) đổi mới phát triển kinh tế đã tạo nên cú huých cho sự phát triển mạnh mẽ thành phố. Dân số đô thị tăng nhanh, từ năm 1995 đến 2014, dân số thành phố tăng gần gấp đôi từ 4,64 triệu lên 8,24 triệu người, giai đoạn 2000-2010 tốc độ tăng dân số từ 3,4%-4% năm. 

Sự phát triển mở rộng rất nhanh này có thể thấy được qua các bản đồ vệ tinh năm 2000-2010-2016 (nguồn: Google Earth), đô thị phát triển lan tỏa mạnh về phía Tây và Bắc đã đặt vị thế của sân bay TSN cơ bản nằm giữa không gian phát triển hiện hữu của thành phố. 

Nếu xem xét trong định hướng phát quy hoạch chung thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2025 đã được phê duyệt, vị trí của TSN nằm hoàn toàn trong phần lõi của đô thị, trong tuyến đường vành đai 1 thành phố Hồ Chí Minh. 

Sân bay Tân Sơn Nhất là “MẢNG ĐẶC” khổng lồ, tác động bất lợi của đối với giao thông đô thị thành phố Hồ Chí Minh 

- Sân bay Tân Sơn Nhất, “mảng đặc” khổng lồ trong cấu trúc đô thị.

Với quy mô gần 1000ha (bao gồm cả diện tích sân golf hiện hữu), khoảng cách các chiều lớn nhất khoảng 4km và 5km, sân bay TSN là một “mảng đặc”^(*) (super block) rất lớn trong cấu trúc đô thị thành phố Hồ Chí Minh. Cấu trúc này làm ngăn cản sự kết nối của không gian đô thị, cản trở các dòng phương tiện theo hướng kết nối ngang qua sân bay và sẽ bị dồn vào các tuyến đường chính bao quanh sân bay TSN. Mặt khác, với cơ cấu phương tiện phức tạp, đặc biệt là xe máy làm gia tăng mật độ phương tiện lưu thông trên các tuyến đường quanh khu vực sân bay TSN, dẫn đến nguy cơ ùn tắc do các va chạm nhỏ tăng cao. 

Năm 2015, tuyến đường Bạch Đằng và Phạm Văn Đồng thông xe, là hai tuyến một chiều kết nối với cửa ngõ sân bay TSN từ nút giao ngã sáu Phạm Văn Đồng. 

Các tuyến đường này đã được xác định trong QHC thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2025 (gọi tắt là QHCHCM2025) và một số tuyến đường khác chưa thực hiện như đường Hoàng Minh Giám (đoạn qua quân khu 7) và đường trên cao số 1 (đã điều chỉnh hướng tuyến không đi qua kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè). 

- Kết nối xuyên Bạch Đằng - Trường Sơn là kết nối hỗn hợp của giao thông kết nối sân bay và giao thông đô thị, với nút giao thông phức tạp cửa ngõ gây bất lợi với sân bay TSN.

Năm 2015, cùng với sự phát triển của TP Hồ Chí Minh, tăng trưởng lượng khách qua cảng HK TSN và thông tuyến đường Bạch Đằng - Trường Sơn đã tạo nên các vấn đề ùn tắc nghiêm trọng khu vực nút giao trước cửa sân bay TSN, mặt khác hầu hết các sân bay đều được kết nối bằng đường cụt. 

Tuyến kết nối dạng đường cụt với SB Tân Sơn Nhất năm 2010 

Quy hoạch giao thông trong QHC đã hy vọng giải quyết đồng thời 2 bài toán về giao thông kết nối sân bay và giao thông đô thị. Tuy nhiên, trên thực tế giải pháp này là giải pháp tồi cho sân bay TSN, vì đã đưa nút giao thông đô thị phức tạp vào rất sát cửa ngõ sân bay, phá vỡ cấu trúc đường dẫn cụt của sân bay TSN và làm thu hút thêm lượng phương tiện chỉ đi qua sân bay. Trong dự kiến, thành phố Hồ Chí Minh đã có nhiều dự án giao thông nhằm giải quyết vấn đề ùn tắc cho sân bay TSN tuy nhiên theo tôi các phương án đều là giải pháp tình thế và chưa giải quyết được vấn đề cốt lõi của ùn tắc khu vực cửa ngõ sân bay TSN.

Nhóm giải pháp ngắn hạn giảm ùn tắc cho giao thông khu vực cửa ngõ sân bay TSN

- Cơ sở giải quyết vấn đề cốt lõi là tách tối đa luồng giao thông cho đô thị và luồng giao thông kết nối sân bay TSN: 

Hiện nay, thành phố Hồ Chí Minh đã có nhiều phương án tăng cường tổ chức giao thông thành phố và giao thông kết nối sân bay TSN như các dự án đường trên cao phần nào đã giải quyết được một số vấn đề, tuy nhiên trong 06 dự án ưu tiên hiện chưa có dự án đảm bảo giải quyết nhanh và hiệu quả vấn đề cốt lõi của ùn tắc giao thông khu vực cửa ngõ sân bay hiện nay. Đó chính là tổ chức luồng tuyến phức tạp, chưa tách được tuyến giao thông kết nối trung tâm đô thị và sân bay và nút giao thông chưa xử lý hiệu quả.

Dự án đường trên cao xung quanh khu vực sân bay TSN chưa giải quyết hướng kết nối với trung tâm thành phố và vấn đề cốt lõi phân tách giao thông đô thị - đường dẫn sân bay.

06 dự án ưu tiên đầu tư giảm ùn tắc ở Tân Sơn Nhất của thành phố Hồ Chí Minh^[6]: 

1. Cầu vượt tại nút giao Trường Sơn - đường nối Tân Sơn Nhất - Bình Lợi - Vành đai ngoài (242 tỷ đồng).
2. Cầu vượt tại nút giao Nguyễn Kiệm - Nguyễn Thái Sơn (504 tỷ đồng).
3. Mở rộng đường Hoàng Minh Giám (ranh công viên Gia Định đến Đào Duy Anh và đoạn nối đường Phổ Quang hiện hữu, 166 tỷ đồng).
4. Cải tạo đường Cộng Hòa từ hẻm số 2 đường Trần Quốc Hoàn đến Thăng Long (142 tỷ).
5. Mở rộng đường Hoàng Hoa Thám từ cổng Doanh trại quân đội (giáp sân bay) đến đường Cộng Hòa (225 tỷ).
6. Xây dựng đường nối Trần Quốc Hoàn - Cộng Hòa (1.402 tỷ).

- 03 dự án đề xuất thực hiện trong giai đoạn ngắn, chi phí thấp: 

Quan điểm chính của giải pháp là tách biệt hiệu quả các luồng phương tiện của đô thị và sân bay, giảm thiểu tối đa lượng phương tiện đi qua cửa ngõ sân bay và tăng cường kết nối với khu vực phía Nam đi trung tâm thành phố. Cụ thể cần thực hiện 03 dự án sau:

Dự án 01: Mở rộng và kết nối tuyến đường Hoàng Minh Giám - Hoàng Văn Thụ qua khu vực quân sự (Quân khu 7) nhằm tạo giải quyết hướng đi kết nối trục Đông Tây. Tạo nên tuyến vành đai phía Nam sân bay hoàn chỉnh từ Phạm Văn Đồng – Hoàng Minh Giám – Hoàng Văn Thụ - Cộng Hòa – Trường Chinh.

Về cơ bản hướng tuyến qua khu vực Quân khu 7 đã được xác định trong định hướng Quy hoạch chung thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2025 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Do vậy nếu được sự đồng thuận của quân đội, tuyến đường này sẽ được thông tuyến rất nhanh. 

Dự án 02A: Xây dựng cầu vượt Phan Đình Giót từ đường Nguyễn Văn Trỗi tạo hướng kết nối vào nhà ga T1,T2 theo hướng đi Trường Sơn và nhà ga T3, T4 (dự kiến) theo lối rẽ Phan Thúc Duyên. Mở rộng và tổ chức đường Phan Đình Giót là tuyến đường 2 chiều, tạo thành hướng dẫn chính từ nhà ga T1,2,3,4 qua đường Phan Thúc Duyên qua cầu vượt về phía trung tâm thành phố theo hướng Nguyễn Văn Trỗi.

Dự án 02B: Cải tạo nút giao dưới cầu vượt Phan Đình Giót, tổ chức hướng kết nối chính từ đường Cộng Hòa – Hoàng Minh Giám kéo dài và Cộng Hòa – Hoàng Hoa Thám.

Dự án 02C: Mở rộng tuyến đường Phan Thúc Duyên với 4-6 làn xe, tạo thành tuyến 2 chiều là lối vào nhà ga T3, T4 và lối ra của nhà ga T1,2,3,4 đi về hướng trung tâm. Cải tạo nút giao Phan Thúc Duyên – Phan Đình Giót.

Ghi chú: Tuyến tím là tuyến đường dẫn vào sân bay, Tuyến xanh là tuyến giao thông đô thị

Dự án 03: Cải tạo nút giao Lăng Cha Cả, trả lại hướng tuyến giao thông chính trên đường Cộng Hòa đi Hoàng Văn Thụ, điều chỉnh nút giao Lăng Cha Cả, thay đổi hướng đi Cộng Hòa – Lê Văn Sỹ bằng hướng đi Cộng Hòa – Bùi Thị Xuân, giảm bớt xung đột tại nút. Sử dụng hệ thống đèn tín hiệu phân làn và phân tuyến. 

Mục đích của các dự án này là tách biệt giao thông đô thị, tạo nên tuyến kết nối Đông Tây (tuyến màu xanh) kết nối từ ngã sáu Phạm Văn Đồng qua tuyến đường Hoàng Minh Giám kết nối Hoàng Văn Thụ - Cộng Hòa. Đồng thời trả lại các kết nối trực tiếp với sân bay TSN qua đường Trường Sơn, Phạm Văn Đồng; Cầu vượt kết nối với trục trung tâm đô thị Nguyễn Văn Trỗi - Nam Kỳ Khởi Nghĩa và tuyến kết nối phụ Trần Quốc Hoàn - Hoàng Văn Thụ. Các dự án đã tính toán đến khả năng kết nối với nhà ga T3, T4 tương lai qua tuyến Phan Thúc Duyên kéo dài. 

Trong đó, dự án 01 có cơ hội triển khai nhanh, tạo đường trục chính đô thị qua khu vực quân khu 7 theo quy hoạch chung đã xác định nhằm tạo ra chuyển biến mạnh trong cấu trúc, phân tách hệ thống giao thông đô thị và giao thông kết nối sân bay của thành phố Hồ Chí Minh. Các dự án 02 thành phần và dự án 03 sẽ được thực hiện đồng thời cùng dự án 01 nhằm tạo nên nút giao hoàn chỉnh với việc điều chỉnh lại hướng di chuyển của các tuyến. 

Kết luận & kiến nghị

Vấn đề kết nối giao thông đô thị với sân bay TSN cần được xem xét trên cơ sở phân tích cấu trúc đô thị và đưa ra các giải pháp tổng thể nhằm phân tách tối ưu hệ thống giao thông đô thị và giao thông kết nối sân bay. Nhóm 3 giải pháp đưa ra có thể thực hiện nhanh trong 6-9 tháng với chi phí thấp sẽ tạo nên chuyển biến tích cực cho khu vực cửa ngõ sân bay Tân Sơn Nhất.

Tuy vậy, ngoài hệ thống đường bộ, việc nghiên cứu về hệ thống giao thông công cộng Monorail kết nối khu vực sân bay và trung tâm thành phố với phạm vi 10km sẽ là một lựa chọn đáng cân nhắc với chi phí thấp, hiệu quả và trong tương lai sẽ là hệ thống hỗ trợ cho các tuyến đường sắt MRT của thành phố. 

TS.KTS Nguyễn Hoàng Minh - Viện nghiên cứu Quy hoạch và Thiết kế Đô thị Nông thôn (IPU) / Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam 

Chú thích: (*) Khái niệm “Mảng đặc” là không gian trong đô thị không có đường giao thông đô thị đi xuyên qua với kích thước mỗi chiều lớn hơn 500mx500m do Viện nghiên cứu Quy hoạch và Thiết kế đô thị Nông thôn – IPU đề xuất trong Cuộc thi Ý tưởng chống ùn tắc giao thông thành phố Hà Nội năm 2017. 

Tài liệu tham khảo: 

1. Hành khách thứ 25 triệu - http://www.mt.gov.vn/vn/tin-tuc/39080/cang-hkqt-tan-son-nhat-don-hanh-khach-thu-25-trieu-thong-qua-cang-trong-nam-2015.aspx

2. Mở rộng nâng công suất sân bay TSN - http://www.nhandan.com.vn/tphcm/item/32973402-mo-rong-nang-cong-suat-san-bay-tan-son-nhat.html

3. CHK Tân Sơn Nhất và Long Thành sẽ song song hoạt động - http://www.baogiaothong.vn/chk-tan-son-nhat-va-long-thanh-se-song-song-hoat-dong-d86185.html

4. Quy hoạch hệ thống đường sắt đô thị thành phố Hồ Chí Minh - http://maur.hochiminhcity.gov.vn

5. Chuẩn bị mở rộng đường Trường Chinh - http://nld.com.vn/thoi-su-trong-nuoc/chuan-bi-mo-rong-duong-truong-chinh-va-tan-ky-tan-quy-20170419151845617.htm

6. 6 tiếng "hóa đá" ngoài Tân Sơn Nhất - http://www.atgt.vn/6-tieng-hoa-da-ngoai-tan-son-nhat-d217546.html

7. Dự án 1400 tỷ đồng “giải cứu” kẹt xe cửa ngõ Tân Sơn Nhất - http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/an-toan-giao-thong/them-du-an-1400-ty-dong-giai-cuu-ket-xe-cua-ngo-tan-son-nhat-366149.html#inner-article

8. Ban quản lý đường sắt đô thị - Tuyến metro số 4b - http://maur.hochiminhcity.gov.vn/web/bqlds/giới-thiệu-tuyến-số-4.

9. TP HCM làm trước tuyến đường trên cao số 1 và số 5 - http://tuoitre.vn/tin/chinh-tri-xa-hoi/20170503/tphcm-lam-truoc-duong-tren-cao-so-1-va-so-5/1308117.html