Ashui.com

Theo kết quả nghiên cứu mới đây của nhiều nhà khoa học thì thành phố cổ Angkor - với công trình nổi tiếng nhất là ngôi đền Angkor Wat - sụp đổ là do nhiều nguyên nhân, nhưng “thủ phạm” chính lại là do những đợt hạn hán kéo dài.

Thành phố Angkor vĩ đại được hình thành trong thế kỷ thứ 9 và là kinh đô của đế chế Khmer, đóng vai trò lớn ở Đông Nam Á trong gần 5 thế kỷ. Với diện tích hơn 1.000km2, thành phố Angkor là khu quần thể đô thị rộng nhất của thế giới thời kỳ tiền công nghiệp.


Tàn tích của thành phố cổ Angkor, thành phố lớn nhất thời tiền công nghiệp

Đế chế Khmer sụp đổ vào cuối thế kỷ 14 và đầu thế kỷ 15 với nhiều nguyên nhân được đưa ra như chiến tranh, nạn khai thác đất đai quá mức. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy những đợt hạn hán kéo dài mới là nguyên nhân chính dẫn tới sự suy tàn của Angkor. Nghiên cứu những vòng vân cây ở khu vực phụ cận cho thấy khu vực này đã trải qua những khoảng thời gian dài hạn hán, chỉ rải rác có những trận mưa to bất thường. 

Angkor có một mạng lưới kênh, mương phức tạp, có những con đê và hồ chứa nước từ những cơn mưa mùa Hè để tưới cho các cánh đồng ruộng phòng khi hạn hán. Để hiểu thêm về cách xử lý nước của người Khmer, các nhà khoa học đã phân tích cặn được lấy từ hồ chứa lớn nhất từ thời Khmer - West Baray. Hồ chứa này có thể chứa được 53 triệu m3 nước, gấp hơn 20 lần so với lượng đá xây dựng kim tự tháp Giza ở Ai Cập.

Thêm nữa, các nhà nghiên cứu còn lấy những mẫu vật từ khắp khu vực Angkor. Nhà nghiên cứu Mary Beth Day, nhà khí hậu học thuộc trường ĐHTH Cambridge của Anh, thậm chí còn thuê cả một chiếc xe tuk-tuk (taxi 3 bánh phổ biến ở Campuchia) và thuyết phục người lái xe đi khắp vùng nông thôn. “Hai lần chúng tôi gần như đã bị sa lầy trong cát nhưng người lái xe tuk- tuk đã khéo léo vượt qua được” – Day kể lại.

Từ hồ chứa nước West Baray, các nhà nghiên cứu đã tìm hiểu về lịch sử khí hậu của Angkor trong vòng 1.000 năm. Họ phát hiện ra rằng, vào khoảng thời gian Angkor sụp đổ, tỷ lệ cặn trong hồ giảm xuống còn 1/10 so với trước đó, do vậy mực nước cũng giảm xuống đáng kể. Khi cả mực nước và chất cặn đều giảm thì môi trường sinh thái trong hồ cũng thay đổi, tảo bám ở đáy hồ nhiều hơn. “Việc thay đổi sinh thái cho thấy những điều kiện môi trường ở hồ chứa West Baray đã khác hẳn từ thế kỷ 17, sau khi Angkor sụp đổ”- Day cho biết.

Có thể các hệ thống xử lý nước của người Khmer không đủ để đối diện với những sự thay đổi khí hậu đột ngột và khắc nghiệt. “Angkor có hệ thống xử lý nước rất tinh tế, nhưng đây là một ví dụ cho thấy không phải lúc nào kỹ thuật cũng có khả năng ngăn chặn được một sự sụp đổ lớn khi phải đối diện với những điều kiện môi trường khắc nghiệt. Tuy nhiên, mạng lưới xử lý nước không thích hợp không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn tới sự sụp đổ của Đế chế Khmer, mà Angkor suy sụp là cả một quá trình phức tạp với nhiều yếu tố khác nhau, như xã hội, chính trị và môi trường” – nhà nghiên cứu Day nói trên tờ LiveScience.