Tương tác

2011 là năm của thiên tai. Vòi rồng đã xóa sổ một số cộng đồng đồng ở miền Nam và Trung Tây nước Mỹ đầu mùa xuân năm nay. Sau đó quốc gia này còn phải đương đầu với sức tàn phá dữ dội của siêu bão Irene dọc theo bờ biển phía Đông của đất nước làm thiệt hại không dưới 10 tỷ đô-la Mỹ. Đầu tháng 3, cơn địa chấn ngoài khơi Nhật Bản đã kéo theo sóng thần dữ dội và nguy cơ rò rỉ hạt nhân khiến cho gần 16.000 người chết và hàng ngàn người mất tích (Eric Wills /Architectmagazine.com 9/2011). Ngay khi những dòng này được viết thì quốc gia láng giềng Thái Lan đang vật lộn với trận lụt tồi tệ nhất châu thổ sông Chao Phraya trong lịch sử với 6 triệu hecta đất bị nhấn chìm, hơn 300 người chết và làm tê liệt các hoạt động tại thủ đô Bangkok ở hạ lưu.

Nếu như nước Nhật đã cho thấy khả năng và nỗ lực của họ cũng tương xứng với quy mô của thảm họa, siêu bão Katrina cho thấy sự bất lực của chính phủ, xã hội và người dân Mỹ trong việc đối phó với thiên tai quy mô lớn. Nhưng Katrina cũng cho thấy tinh thần tương thân tương ai đã tạo nên sức mạnh và khả năng sinh tồn của một cộng đồng Việt Nam có cái tên bóng bẩy: Versailles. Trong khi nhiều cư dân New Orleans lựa chọn ra đi sau thảm họa, những cư dân của Versailles trở về. Ban ngày, họ cùng nhau sửa chữa nhà cửa, ban đêm, họ lái xe 50 km đến ngủ nhờ trên sàn nhà thờ của Cha Viện. Thay vì viện trợ của chính phủ, bạn bè và gia đình gom góp tiền để chi trả cho phần lớn xây dựng. Năm tháng sau thảm họa, khi phần lớn New Orleans vẫn còn đang cố gắng phụ hồi nỗi đau mất mát sau trận lụt, cuộc sống đã trở lại bình thường ở Versailles (avillagecalledversailles.com n.d.).

Nhờ sự tiến bộ của khoa học mà giờ đây năng lực dự đoán thiên tai của chúng ta sâu sắc hơn bao giờ hết. Nhưng cũng với sức mạnh của công nghệ, thế hệ chúng ta tàn phá môi sinh một cách dữ dội và sâu sắc hơn bao giờ hết. Với thực tế là tần suất và quy mô của những thảm họa thiên nhiên giáng vào những vùng đô thị đông dân gia tăng, kiến trúc sư và quy hoạch sư đã có cơ hội học hỏi những bài học thành công cũng như thất bại từ New Orleans, Bangkok, Bandar Aceh hay Sendai. Bài học đó là Tri thức và sức mạnh ứng phó với thảm họa nằm chính ở thiên nhiên và trong những cộng đồng truyền thống – những nơi mà các nhà chuyên môn đôi khi vẫn nhìn như những đối tượng cần chinh phục và những “con bệnh” cần chữa trị bằng những kỹ nghệ thiết kế tân thời. Giờ là lúc nhận thức đó phải thay đổi. Giờ là lúc trở về với thiên nhiên và với cộng đồng để học và để cùng những con người bình dị nhất chuẩn bị cho một tương lai bất ổn.

Quy hoạch sư Nguyễn Đỗ Dũng