Ashui.com

Mangala Bhagat trở nên hoạt bát khi mô tả căn hộ mà cô sẽ chuyển tới trong một tòa chung cư 13 tầng. Căn hộ rộng chừng 82 m2, gồm bếp, nhà vệ sinh, phòng tắm có vòi hoa sen, một phòng ngủ và một phòng khách. Nhưng điều quan trọng nhất là căn hộ được xây bằng gạch và vữa, còn nền được làm bằng xi măng. Bhagat, 35 tuổi, cùng chồng và hai đứa con đang cư ngụ trong một nhà nhỏ ở tận cùng khu ổ chuột Gaodevi tại thành phố Mumbai – trung tâm tài chính của Ấn Độ. Khu ổ chuột này nằm sát rào chắn của sân bay nội địa của thành phố. Để tới được lều của Bhagat, người ta phải bước qua hai con đường đất có chiều rộng chừng 60 cm với những cống rãnh lộ thiên ở hai bên. Hai bên nhà của Bhagat có những lều, lán tạm bợ nhỏ xíu chứa từ 8 người trở nên. Ở giữa nhà của Bhagat và bức tường bao quanh sân bay là một bãi rác, nơi những con chó tung hoành ban ngày và phụ nữ phóng uế vào ban đêm.

Gia đình Bhagat là một trong những hộ có mức sống tương đối cao so với mặt bằng chung của khu ổ chuột. Mangala làm thư ký cho một công ty, còn chồng cô dạy học tại một quán cà phê Internet. Nhưng với thu nhập trung bình hằng tháng 185 USD, họ không thể thuê nhà ở bất kỳ đâu trong thành phố Mumbai đắt đỏ. Thuê chỗ ở đã là thách thức lớn nên sở hữu nhà đối với họ thật không tưởng. Mangala vui mừng vì gia đình cô được chọn vào danh sách những người được chuyển tới khu chung cư mới mang tên Premiere ở gần khu ổ chuột. Họ sẽ được ở miễn phí và hưởng quyền mua lại căn hộ sau 10 năm.

Công ty bất động sản của Rakesh Wadhawan, 57 tuổi, và con trai Sarang, 33 tuổi (ảnh bên), đang xây dựng khu chung cư Premiere. Tất nhiên họ không làm từ thiện cho người nghèo. Xây dựng các khu chung cư là một phần trong thỏa thuận giữa Housing Development & Infrastructure - tên công ty - và chính quyền bang Maharashtra. Công ty của gia đình Wadhawan sẽ cung cấp 85.000 căn hộ miễn phí với tổng diện tích 8,5 triệu mét vuông. Đổi lại công ty nhận 65 hecta đất và được quyền xây dựng các căn hộ để bán có tổng diện tích 23 triệu mét vuông. 18.000 căn hộ miễn phí đầu tiên sẽ được đưa vào sử dụng trong tháng 4. Số còn lại sẽ được hoàn thành trong 4 năm tới.

Với 12 triệu dân chen chúc trên một khu vực có diện tích 288 km2, Mumbai là một thách thức to lớn đối với các nhà thầu xây dựng. Từng tấc đất ở đây đều hiếm và đắt. Mỗi hecta đất có giá từ 4 tới 8 triệu USD. Được niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán Bombay, Housing Development & Infrastructure là công ty lớn nhất trong lĩnh vực cải tạo những khu ổ chuột. Công ty cũng sở hữu nhiều siêu thị và khu phức hợp. Năm ngoái công ty đạt doanh thu 330 triệu USD, trong đó lãi ròng là 150 triệu USD. Giá trị thị trường của công ty vào khoảng 2,3 tỷ USD, theo tính toán của tạp chí Forbes. Tạp chí này cũng xếp Rakesh Wadhawan vào vị trí người giàu thứ 26 tại Ấn Độ và thứ 937 trên thế giới.

Giống như nhiều thành phố nổi tiếng trên thế giới như New York và London, chính quyền Mumbai cấp chỗ ở cho người nghèo bằng cách trợ giá mua nhà. Trong một dự án tái định cư một khu ổ chuột khác, Housing Development & Infrastructure sẽ chi 300 triệu USD để xây 40.000 căn hộ cỡ nhỏ trên một lô đất có diện tích 525 hecta. Đổi lại công ty được khai thác gần 16 triệu mét vuông mặt bằng ở một vị trí khác. Hai cha con nhà Wadhawan có thể xây những tòa nhà có độ cao tùy ý trên mặt bằng của họ hoặc bán quyền xây dựng cho nhà thầu khác. Giá xây dựng mà chính quyền thành phố quy định là 177 USD mét vuông. Với mức giá đó thì quyền xây dựng có trị giá 2,8 tỷ USD.

Cao, mảnh khảnh và ăn mặc trải chuốt, Sarang cho hay anh dành 70% thời gian vào việc vận động các cơ quan công quyền. Sarang và cha nhận được sự bảo vệ của vài cảnh sát sau khi một số phần tử bất lương tìm cách tống tiền họ cách đây 12 năm. Nguy hiểm rình rập Sarang ngay cả khi anh bước ra khỏi văn phòng của mình để bước sang văn phòng của cha ở đường phố gần đó, hay khi anh dừng lại ở một cửa hàng.

Nếu không gặp gỡ các quan chức hay chơi với con, Sarang sẽ tới các khu ổ chuột. Luật của bang quy định một dự án tái định cư chỉ được phê chuẩn nếu ít nhất 70% dân cư trong cộng đồng ủng hộ. Nếu giành được sự ủng hộ của cộng đồng, nhà thầu có quyền đuổi những người chống đối ra khỏi chỗ ở, miễn là họ được đền bù bằng nhà mới. Trong kế hoạch mở rộng sân bay, chính quyền không yêu cầu nhà thầu phải nhận được sự chấp thuận của cư dân trong khu ổ chuột. Mặc dù vậy Sarang vẫn cố gắng thuyết phục người dân. Anh mời cư dân khu ổ chuột tới văn phòng và cho họ xem mô hình của các khu chung cư mà công ty sẽ xây.

“Bạn sẽ làm thay đổi cuộc sống của họ, đặc biệt là khi căn hộ mới cách xa khu ổ chuột. Chi phí tới chỗ làm, chi phí sinh hoạt và nhiều loại chi phí khác của họ sẽ tăng lên. Chúng tôi phải luôn nghĩ tới điều đó và tìm mọi cách để tạo thuận lợi cho họ. Chẳng hạn, chúng tôi không yêu cầu người dân chuyển tới chỗ ở mới trong hai hoặc ba tháng đầu năm vì đó là khoảng thời gian các trường học bước vào kỳ thi", Sarang tâm sự.

Nhưng lòng thương người và tư duy kinh doanh là hai phạm trù hoàn toàn khác biệt. Nói rằng thông cảm với người nghèo nhưng Sarang đã cử khoảng 25 người tới mỗi khu ổ chuột. Nhiệm vụ của họ là gặp gỡ những người nắm vai trò lãnh đạo trong cộng đồng dân cư và cả những kẻ hay gây phiền toái.

“Trong suốt hai năm qua những gã đó liên tục bảo chúng tôi rời khỏi nhà. Họ yêu cầu chúng tôi nhận tiền (từ 2.200 tới 8.700 USD), nếu không chúng tôi sẽ chẳng có gì trong tương lai, thậm chí lang thang ngoài đường”, Babu Rao Shailar, một thợ may 15 tuổi trong khu ổ chuột Gaodevi, kể.

Sarang thừa nhận: “Khi chuẩn bị thực hiện một dự án tái định cư, bạn sẽ phải đối mặt với những người không muốn rời bỏ nhà của họ”.

Vài nghìn đôla chẳng phải khoản tiền to tát ở Mumbai, nơi người ta phải trả tới 350 USD để thuê một căn hộ rộng 80 mét vuông và 35.000 nếu muốn mua đứt. Nhưng có đủ tiền không đồng nghĩa với việc bạn có thể mua căn hộ dễ dàng. Để được quyền mua một căn hộ, mọi gia đình phải chứng minh rằng họ có tên trong danh sách cử tri trước năm 2001 – thời điểm Ấn Độ tiến hành cuộc tổng điều tra dân số gần nhất. Giấy chứng nhận tư cách cử tri trước năm 2001 là thứ rất quan trọng. Đối với nhiều người đó là văn bản duy nhất để cảnh sát xác định danh tính của họ. Văn bản ấy cũng giúp người dân có cơ hội mua hàng giảm giá ở những cửa hàng của chính quyền. Do tầm quan trọng của giấy chứng nhận tư cách cử tri mà nhiều người trong khu ổ chuột Gaodevi không muốn nộp nó cho nhân viên của Sarang.

“Họ chẳng nói chúng tôi sẽ chuyển tới đâu hay khu vực nào sẽ bị giải tỏa. Gần 100.000 hộ gia đình sẽ phải tái định cư song chẳng ai biết bất kỳ thông tin nào về dự án”, Shashikant Salunke, một nhân viên của hãng hàng không Air India, bày tỏ sự bức xúc.

Sarang nói mọi người dân trong khu ổ chuột đều đã xem mô hình căn hộ mới dành cho họ. Ngoài ra chính phủ sẽ chịu trách nhiệm cung cấp thông tin về dự án tái định cư. 

Rất ít người muốn thay đổi thực trạng trên. Tại Ấn Độ, có một thực tế mà công chúng biết rõ: Hầu như tất cả những người tham gia vào các dự án xây dựng – quan chức cấp giấy phép, cảnh sát, người cung cấp vật liệu xây dựng, bộ máy tư pháp và nhiều đối tượng nữa – đều được hưởng những khoản lợi không chính đáng ở một mức độ nào đó.

“Housing Development & Infrastructure là một trong những nhà thầu xây dựng có ảnh hưởng lớn nhất ở Mumbai hiện nay. Công ty có thể cấp căn hộ miễn phí cho những người đã giúp họ trong quá trình giành và thực hiện dự án”, một nhà phân tích bất động sản tại Mumbai nhận định.

Tổ tiên của Sarang từng sống tại Lahore (thuộc lãnh thổ Pakistan ngày nay) khi Ấn Độ vẫn nằm dưới ách cai trị của đế quốc Anh. Ông nội anh vốn là một cảnh sát, song ông đã đưa cả gia đình tới New Delhi sau khi một phần lãnh thổ Ấn Độ tách ra để thành lập nhà nước Pakistan. Bà nội Sarang là vợ hai của ông. Sau khi chuyển tới Mumbai, cha của Sarang tham gia ngành xây dựng từ giữa những năm 80 của thế kỷ trước. Rajesh, bác ruột của anh, đã thành lập công ty Dewan Housing Finance chuyên cấp tín dụng nhà ở và kinh doanh bán lẻ. Nhưng Rajesh đã qua đời vào năm 2000.

Tiến độ xây dựng tại khu chung cư Premiere đang diễn ra rất nhanh. Trong tháng 4 những gia đình đầu tiên trong khu ổ chuột Gaodevi bắt đầu chuyển tới các căn hộ. Thời gian giải phóng khu ổ chuột diễn ra càng sớm thì Housing Development & Infrastructure càng chóng được sử dụng diện tích đất thừa. Rất có thể Rakesh và con trai sẽ xây dựng một khách sạn ở ngoại ô phía bắc của Mumbai để phục vụ các ngôi sao điện ảnh tại Bollywood.

Thái Dương (theo Forbes)