Ashui.com

Thành phố là đại lý chính trị, kinh tế và xã hội

Một số lượng cực lớn những cơ quan, tổ chức và nhóm đan chéo nhau bên trong một thành phố. Các doanh nghiệp địa phương và quốc tế, các nhà đầu tư tiềm năng, cơ quan chính phủ, hiệp hội dân sự, nhóm nghề nghiệp, công đoàn và nhiều những nhóm hội khác cùng gặp gỡ và hình thành những mối liên kết trong khu vực đô thị. Những mối liên kết dẫn đến các hành động tập thể khiến cho thành phố trở thành những đại lý xã hội trong những hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa và truyền thông. 

Ví dụ về các thành phố như thành phần kinh tế đã gia tăng trong những năm gần đây. Tại châu Âu, bắt đầu với suy thoái kinh tế những năm 1970, các thành phố tạo thành dây liên kết cùng thúc đẩy đầu tư và tạo việc làm mới. Phong trào các thành phố Châu Âu, nắm giữ bởi 50 thành phố Châu Âu lớn nhất, được thành lập vào năm 1989. Các thành phố châu Á như Seoul, Singapore và Bangkok lại đặc biệt hiệu quả với vai trò các diễn viên kinh tế, thừa nhận tầm quan trọng của tốc độ của thông tin thị trường quốc tế và sự cần thiết của cấu trúc sản xuất linh hoạt và thương mại.

Một số thành phố xây dựng kế hoạch chiến lược trung dài hạn để giải quyết những thách thức phức phải đối mặt. Theo kế hoạch như vậy, chính quyền địa phương, các nhóm dân sự và các đại diện kinh tế tư nhân có thể làm việc cùng nhau để tân trang các cơ sở hạ tần đô thị, tổ chức một sự kiện tầm cỡ thế giới hoặc chuyển nhượng cơ sở việc làm từ các doanh nghiệp công nghiệp sang cho những người chuyên nghiệp. Birmingham, Amsterdam, Lyons, Lisbon, Glasgow và Barcelona là những ví dụ của các thành phố châu Âu đã thực hiện các dự án đổi mới đô thị thành công với sự giúp đỡ của các kế hoạch chiến lược.

Trường hợp Barcelona là một ví dụ giá trị. Được triển khai vào năm 1988, kế hoạch Chiến lược kinh tế và xã hội Barcelona 2000 đã đem những tổ chức công và tư nhân đến với nhau, cùng chia sẻ tầm nhìn và kế hoạch hành động để chuyển đổi thành phố. Chính quyền thành phố Barcelona và 10 cơ quan khác (bao gồm phòng thương mại, trường đại học, cảng và công đoàn) cùng rà soát lại kế hoạch 3 điểm chính: kết nối Barcelona với hệ thống các thành phố Châu Âu khác bằng cách tăng cường giao tiếp và nâng cấp hệ thống hạ tầng giao thông, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân Barcelona và tăng tính cạnh tranh các thành phần công nghiệp và dịch vụ, trong khi khuyến khích các thành phần kinh tế hứa hẹn mới.

Một trong những nền tảng của kế hoạch Barcelona 2000 diễn ra vào năm 1992, khi thành phố đăng cai tổ chức Thế vận hội Olympics. Đăng cai Thế vận hội cho phép Barcelona tự “quốc tế hóa”; tài sản và tầm nhìn của thành phố được thể hiện trước toàn thế giới. Trong trường hợp của Barcelona, tổ chức một sự kiện đẳng cấp thế giới là rất quan trọng trên hai khía cạnh: nâng cao hồ sơ thành phố trong con mắt của thế giới và tạo động lực bên trong thành phố để hoàn thành quá trình chuyển đổi đô thị (Borja và Castells 1997). Thể thao, dường như, giờ đây đã nắm vai trò quan trọng trong quá trình tái sinh đô thị (Taylor và cộng sự 1996).

Hình 7 - Lễ hội màu sắc Holifestival tại Barcelona 2013 (nguồn: partyearth.com)

Sử dụng khả năng mường tượng xã hội của bạn 2 – Thể thao toàn cầu - con đường đổi mới đô thị? 

Jowell kể về cách các quỹ Olympic được hoàn trả: Tiền thu từ việc bán đất được dùng để bù lỗ xổ số. Một hiệp ước nhằm xua tan những lo ngại của các cơ quan nghệ thuật.(thực hiện bởi AndrewCulf) 

Các thành viên của Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) đã bị ấn tượng bởi tầm quan trọng của tái tạo đô thị trong nỗ lực thành công của London tại Thế vận hội Olympic 2012. Kế hoạch cho năm 2012 tập trung vào tái tạo một diện tích đất 500 mẫu Anh (hơn 200 ha – ND) tại khu vực Stratford thuộc Đông London, một trong những vùng nghèo nhất Anh quốc. Tuy nhiên, mặc dù những người ủng hộ hy vọng rằng sự kiện thể thao toàn cầu sẽ là một chất xúc tác cho tái tạo đô thị, các nhà phê bình lo ngại về mặt tài chính của Thế vận hội và hậu quả lâu dài của nó, vấn đề được thảo luận trong bài viết vào tháng 6 năm 2007 dưới đây. 

Vai trò của thị trưởng thành phố

Tương tự như các thành phố dường như nắm vị trí quan trọng mới trong hệ thống toàn cầu, vai trò của thị trưởng thành phố cũng đang thay đổi. Các thành phố lớn trên thế giới đang trở thành những diễn viên tương đối độc lập trong hệ thống toàn cầu và thị trưởng được bầu của các thành phố lớn có thể cung ứng sự lãnh đạo cá nhân có tính quan trọng trong việc thúc đẩy chương trình nghị sự đô thị và nâng cao hồ sơ quốc tế của thành phố. Một tổ chức đặt tại thành phố London, City Mayors, hoạt động nhằm nâng cao vị thế quốc tế của thị trưởng, từ năm 2004, đã trao tặng danh hiệu Thị trưởng thế giới dựa trên kết quả của một cuộc thăm dò trực tuyến. Năm 2006, danh hiệu được trao cho John So - thị trưởng thành phố Melbourne, Úc và thị trưởng từ thành phố Makati ở Philippines, thị trưởng Dubrovnik tại Croatia và Antananarivo ở Madagascar nằm trong danh sách Top Ten, cho thấy sự lan tỏa toàn cầu về vai trò thị trưởng.
Trong một số trường hợp nổi bật mà thành phố đã chuyển đổi thành công hình ảnh của mình, vai trò của thị trưởng thành phố đã được khẳng định. Các thị trưởng của Lisbon và Barcelona, ví dụ, đã có những động lực thúc đẩy những nỗ lực để nâng cao vị thế các thành phố của họ nhằm đưa vào hàng ngũ các trung tâm đô thị lớn trên thế giới. Tương tự như vậy, thị trưởng ở các thành phố nhỏ hơn có thể nắm vai trò quan trọng trong việc khiến các thành phố được biết đến trên phạm vi quốc tế và trong việc thu hút đầu tư kinh tế mới. Tại Anh, các vấn đề của London đã được phân cấp cho một thị trưởng dân cử, Ken Livingstone, vào năm 2000. Ông đã đặt mục tiêu theo đuổi một chương trình chính sách đặc biệt, bao gồm đầu tư vào phương tiện công cộng, giới thiệu những khoản phí ở khu vực trung tâm đô thị và tăng giá trị chứng khoán của dự án nhà ở “dễ tiếp cận” dành cho những “nhân viên then chốt” như giáo viên, y tá. Livingstone cũng ủng hộ mạnh mẽ sự thành công của Thế vận hội Olympics London 2012. Tuy nhiên, vào năm 2008, Livingstone đã để mất danh hiệu bình chọn qua mạng này vào tay Boris Johnson, người đã thực hiện một kế hoạch phản đối mở rộng các khoản phí tương lai ở khu vực ngoại ô London. Nhiều ý kiến đã chỉ ra đó chính là nguyên nhân chính cho thành công của Johnson.

Tại Hoa Kỳ, thị trưởng thành phố đã trở thành một lực lượng kinh tế và chính trị mạnh mẽ trong những thập kỷ gần đây. Khi hiện tượng bạo lực liên quan đến súng đã tăng vọt trong những thành phố ở Mỹ, hơn 20 thị trưởng thành phố đã từ bỏ sự phụ thuộc vào những nỗ lực liên bang thông qua đạo luật kiểm soát súng và nộp đơn kiện chống lại các nhà sản xuất súng thay mặt cho các thành phố của họ. Cựu thị trưởng New York Rudolph Giuliani đã tạo ra một cơn bão tranh cãi nảy lửa – nhưng được tôn trọng miễn cưỡng từ nhiều phía – bằng cách thực hiện chính sách “pháp luật và trật tự” nhằm giảm tỷ lệ tội phạm. Tỷ lệ tội phạm ở NewYork giảm đáng kể trong những năm 1990, thực hiện nghiêm ngặt chính sách “chất lượng cuộc sống” nhằm vào người vô gia cư với mục đích chuyển đổi bộ mặt của đường phố New York tấp nập. Sau cuộc tấn công khủng bố vào ngày 11/09/2001, thuyết lãnh đạo của Giuliani thiết lập giọng điệu của phương tiện truyền thông trên thế giới và ông được tạp chí Time bình chọn là Người của năm.

Tại nhiều thành phố trên thế giới, thị trưởng thường thích thú với vai trò phát ngôn cho các thành phố và khu vực. Thị trưởng thành phố thường có thể định hình chương trình nghị sự chính sách cho các khu vực nằm ngoài ranh giới bằng cách tham gia thỏa thuận với các cộng đồng khác trong vùng đô thị chung. Các loại quan hệ đối tác có thể là trong việc thu hút đầu tư nước ngoài, chẳng hạn, hay đấu thầu để là chủ nhà của một sự kiện tầm cỡ thế giới.

Kết luận: thành phố và chính quyền toàn cầu 

Việc hợp tác giữa các thành phố không chỉ giới hạn ở cấp độ vùng. Đã có những ý kiến cho rằng thành phố có thể và nên đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề chính trị, kinh tế và xã hội toàn cầu. Mạng lưới chính thức và phi chính thức các thành phố đang nổi lên như một lực lượng toàn cầu mới làm cho những vùng khác nhau trên thế giới trở nên gần gũi hơn. Những vấn đề mà những thành phố lớn nhất thế giới phải đối mặt không phải là vấn đề riêng của bất kỳ thành phố nào; chúng gắn kết với những nội dung của kinh tế quốc tế, di cư toàn cầu, xu hướng thương mại mới và sức mạnh của công nghệ thông tin. 

Chúng tôi đã lưu ý ở bất kỳ nơi đâu mà sự phức tạp của thế giới đang thay đổi của chúng ta đang yêu cầu các hình thức mới của chính quyền dân chủ quốc tế. Mạng lưới các thành phố cần thể hiện nổi bật trong những cơ chế mới này. Một trong những cấu trúc đã tồn tại – Đại hội các thành phố thế giới và chính quyền địa phương (World Assembly of Cities and Local Authorities) được triệu tập song song với Hội nghị Môi trường sống của Liên Hợp Quốc (UN’s Habitat Conference). Các cơ quan như Đại hội Thế giới (World Assembly) hứa hẹn sẽ cho phép tích hợp dần dần của các tổ chức thành phố thành những cấu trúc hiện nay bao gồm các chính phủ quốc gia.

Sự tham gia cao độcủa các thành phố có tiềm năng dân chủ hóa quan hệ quốc tế; cũng có thể làm cho hành động hiệu quả hơn. Cùng với dân số đô thị trên thế giới tiếp tục phát triển, chính sách, cải cách và nhiều mục tiêu khác sẽ nhắm đến nhóm dân cư thành thị. Chính quyền thành phố sẽ được đối tác cần thiết và quan trọng trong các quá trình này. 

Anthony Giddens / Đinh Lê Na (dịch từ tiếng Anh [*]) 

[*] Nội dung bài dịch trích từ “Chapter 6 – Cities and Urban life” thuộc “Giddens, Anthony, Sociology 6th, 2009, Polity Press”

• Các phần dẫn chú chương trong khung là dẫn chú về các chương trong tác phẩm. Vì tác phẩm lấy bối cảnh xã hội Anh quốc làm tham chiếu nên khi dùng các khái niệm liên quan đến “quốc gia”, tác giả muốn đề cập đến Anh quốc. Người dịch giữ nguyên các khái niệm liên quan.