Ashui.com

"Nếu bất khả kháng, chúng ta phải tạm dừng dự án metro số 1 TP.HCM (đoạn Bến Thành - Suối Tiên) từ đầu năm 2018 thì hậu quả sẽ không lường hết được". 

Ngay sau khi Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tình trạng tắc vốn cho dự án metro số 1 TP.HCM (đoạn Bến Thành - Suối Tiên), Tuổi Trẻ đã gặp trưởng Ban quản lý dự án đường sắt đô thị TP.HCM Lê Nguyễn Minh Quang.  

Tuyến metro Bến Thành - Suối Tiên (đoạn đi qua quận Bình Thạnh hướng về trung tâm thành phố) (Ảnh: Hữu Khoa) 

Ông Quang cho biết: "Năm 2006, Thủ tướng đã thông qua báo cáo đầu tư xây dựng dự án do Cục Đường sắt Việt Nam (Bộ Giao thông vận tải - GTVT) làm chủ đầu tư. 

Đơn vị được giao lập dự án đầu tư là Công ty cổ phần Tư vấn thiết kế giao thông vận tải phía Nam (Tedi-South).

Thời điểm này, Việt Nam chưa làm tuyến metro nào, đơn vị tư vấn lập dự án cũng chưa có kinh nghiệm thực tiễn. Tổng mức đầu tư dự án được lập là 17.000 tỉ đồng. 

Cuối năm 2006, Thủ tướng giao dự án về cho TP.HCM. Sau khi tổng mức đầu tư 17.000 tỉ đồng được duyệt, chúng ta đã ký hiệp định vay số 1 với phía Nhật Bản vào năm 2007".

Tuyến metro Bến Thành - Suối Tiên (Video: Thuận Thắng, Nam Trần) 

TP.HCM đã nhiều lần báo cáo

Lý do mấu chốt được Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng trình bày là tổng mức đầu tư đội lên quá cao (từ 17.000 tỉ đồng lên hơn 47.000 tỉ đồng), dự án thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội, trong khi Chủ tịch Quốc hội cho biết đến nay vẫn chưa nhận được báo cáo, tờ trình. Tại sao vậy, thưa ông? 

- Tôi xin giải thích rõ thế này: Dự án metro số 1 với tổng mức đầu tư như trên, sau khi xin ý kiến các bộ, được Thủ tướng cho phép thực hiện các bước triển khai.

Từ tháng 1/2008, đơn vị tư vấn trúng thầu là liên danh NJPT (gồm các công ty tư vấn Nhật Bản, đứng đầu là Công ty Nippon Koei - đơn vị có kinh nghiệm trong thiết kế, tư vấn lĩnh vực giao thông vận tải).

NJPT đã nghiên cứu và khẳng định các thiết kế ban đầu như nhà ga, số lượng các đoàn tàu, an toàn... là chưa phù hợp. Sau đó, NJPT thiết kế lại và đề xuất tổng mức đầu tư là 47.000 tỉ đồng. 

Để đảm bảo thận trọng, chúng ta đã mời các công ty của Singapore (Công ty Singapore Mass Rapid Transit và Công ty CPG) thẩm tra độc lập và kết luận tổng mức đầu tư là phù hợp. Sau đó, Cơ quan Hợp tác Nhật Bản (JICA) cam kết sẽ xem xét việc tăng vốn ODA cho dự án.

Năm 2010, TP.HCM đã có báo cáo Thủ tướng và Thủ tướng đã cho lấy ý kiến các bộ: GTVT, Tài chính, Kế hoạch và đầu tư. Kết quả các bộ đều đồng thuận.

Trên cơ sở đó, ngày 25/8/2011, Thủ tướng Chính phủ có công văn đồng ý để UBND TP.HCM phê duyệt điều chỉnh dự án và triển khai các bước tiếp theo.

Ngày 21/9/2011, UBND TP.HCM đã ra quyết định số 4480 phê duyệt tổng mức đầu tư dự án này, con số là 47.000 tỉ đồng. 

Vì vậy, ý kiến cho rằng TP đề nghị tăng vốn nhưng chưa ai phê duyệt là chưa chính xác. 

Metro đoạn từ ngã tư Thủ Đức tới Suối Tiên (Ảnh: Thuận Thắng) 

Khi Quốc hội ban hành nghị quyết số 49 về đầu tư công, cho rằng với tổng mức đầu tư được điều chỉnh như trên, dự án này phải được Quốc hội xem xét.

Do đó, tại cuộc làm việc của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc với tập thể lãnh đạo TP.HCM ngày 23-6-2017, UBND TP.HCM mới kiến nghị Thủ tướng cho ý kiến - do Chính phủ mới có thẩm quyền trình ra Quốc hội.

Về phần mình, hằng năm UBND TP.HCM đều có báo cáo với Bộ GTVT và Bộ GTVT thừa ủy quyền của Thủ tướng, thay mặt Chính phủ báo cáo Quốc hội về dự án.

Chúng tôi xin khẳng định rằng đây là dự án trọng điểm về cơ sở hạ tầng giao thông, hết sức quan trọng với sự phát triển của TP.HCM, TP đã nhiều lần báo cáo, kiến nghị chứ không phải thiếu trách nhiệm.

Bây giờ trình Quốc hội là thẩm quyền của Chính phủ. Vì vậy, chúng tôi hết sức tha thiết đề nghị các cơ quan tham mưu của Chính phủ, đặc biệt là các bộ: Kế hoạch và đầu tư, GTVT có hành động kịp thời để tháo gỡ khó khăn cho dự án.

Một đoạn hầm tuyến metro Bến Thành - Suối Tiên được robot TBM khoan thành công tại nhà ga Ba Son, Q.1, TP.HCM (Ảnh: Quang Định) 

Hệ lụy không thể hình dung được

Như vậy, vấn đề của dự án không phải là thiếu tiền, mà là thủ tục chi tiền?

- Đúng vậy. Ai đó nói rằng dự án chưa có vốn là không đúng. Bởi khi Thủ tướng đã đồng ý về chủ trương, UBND TP.HCM phê duyệt tổng mức đầu tư dự án thì mới có đủ cơ sở đàm phán hiệp định vay vốn ODA.

Tính đến thời điểm này, chúng ta đã ký kết hiệp định vay số 1 vào năm 2007 (sau khi tổng mức đầu tư 17.000 tỉ đồng được duyệt), hiệp định vay số 2 vào năm 2012 và hiệp định vay số 3 vào năm 2016 (sau khi tổng mức đầu tư 47.000 tỉ đồng được duyệt), tổng số vốn cho dự án mà chúng ta đã đàm phán và ký các hiệp định vay với phía Nhật là 155 tỉ yen, tương đương 31.000 tỉ đồng.

Chính JICA khi làm việc với chúng tôi, họ than phiền vốn thì phía Nhật đã thu xếp xong rồi, tại sao VN cứ trả lời là do thủ tục này nọ nên không thể giải ngân được, trong khi nhà thầu dọa dừng thi công bởi chúng ta chưa có tiền trả họ. Khối lượng công việc của dự án đến nay đã thực hiện khoảng 40% rồi.

Mong muốn lớn nhất của TP.HCM là kiến nghị Chính phủ sớm trình Quốc hội xem xét, bởi dự án chậm ngày nào là gây ra thiệt hại nhiều mặt và ảnh hưởng rất lớn.

Trong khi chờ thủ tục trình ra Quốc hội, TP đề nghị Thủ tướng cho phép ứng trước số vốn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn chưa kịp giải ngân năm 2017 để trả nợ cho các nhà thầu.

Tại cuộc làm việc với lãnh đạo TP.HCM, Thủ tướng đã giao Bộ Kế hoạch và đầu tư báo cáo Thủ tướng trước ngày 30-7 nhưng đến thời điểm này, theo tôi được biết, bộ vẫn chưa báo cáo Thủ tướng.

Công trường gói thầu 1a dài 747m từ chợ Bến Thành tới Nhà hát thành phố hiện đã thi công đạt 13,5% khối lượng (Ảnh: Thuận Thắng)  

Xin ông nói rõ các hệ lụy gây ra bởi tình trạng tắc vốn của dự án này?

- Thứ nhất, đến thời điểm này, đồng loạt các nhà thầu Nhật Bản đã có thông báo với chúng tôi là họ sẽ giãn tiến độ, thậm chí có nhà thầu đã đặt vấn đề xem xét việc tố tụng. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến kế hoạch hoàn thành dự án vào năm 2020.

Nếu không hoàn thành xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông đúng kế hoạch sẽ ảnh hưởng rất lớn tới quyết định đầu tư và tiến độ đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư.

Thứ hai, phía Nhật Bản nhiều lần đề nghị chúng ta, cả với UBND TP và với Chính phủ, là cần tôn trọng các hiệp định vay vốn và tiến độ giải ngân vốn vay.

Bởi điều này liên quan đến kế hoạch thu xếp vốn của nhà tài trợ, không chỉ với riêng metro số 1 mà còn đối với các tuyến khác nữa. Có nghĩa là sự chậm trễ sẽ ảnh hưởng đến quan hệ hợp tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản.

Thứ ba, nếu các nhà thầu giãn tiến độ thì họ sẽ rút nhân lực, thiết bị tới các dự án trong khu vực mà họ đang triển khai ở Singapore, Malaysia, Indonesia...

Với những hệ lụy như vậy, một lần nữa chúng tôi hết sức tha thiết đề nghị Chính phủ trình Quốc hội xem xét càng sớm càng tốt. Nếu bất khả kháng, chúng ta phải tạm dừng dự án từ đầu năm 2018 thì hậu quả sẽ không lường hết được. 

Lê Kiên thực hiện 
(Tuổi Trẻ)