Ashui.com

Người Việt Nam có lý do chính đáng để tự hào về thủ đô của mình: Hà Nội là một nơi tuyệt vời. Tôi không phải người nước ngoài đầu tiên nói như vậy. Các nhà báo, học giả và du khách từ nhiều vùng miền khác nhau trên thế giới đã cùng nhận ra điều này từ trước khi tôi biết Việt Nam.

Tuy nhiên, các cuộc sáp nhập Hà Tây và đẩy nhanh quá trình mở rộng đô thị đã tạo ra một thời điểm quan trọng trong sự nghiệp phát triển của Hà Nội. Hà Nội có thể trở thành một thành phố khác biệt của châu Á hoặc trở thành một mô hình sáng tạo của phát triển đô thị ở khu vực Đông và Đông Nam Á.

Thành phố khác biệt

Không gian công cộng thân thiện

Tôi là một kiến trúc sư được đào tạo thiết kế đô thị, và học giả lập kế hoạch. Và tôi tin rằng, Hà Nội đã hội đủ tiềm năng để trở thành một thành phố tiên tiến ở châu Á. Để được như vậy, các bạn có thể triển khai bằng cách khai thác những tài sản của thành phố và có thể bằng cách đánh giá lại, học hỏi sâu sắc từ một số thành công đã có trong quá trình đô thị hóa trong những thập kỷ qua.

Đầu tiên, Hà Nội có một vị trí địa lý tuyệt vời. Từ vị trí của nó, ở phần đầu của đồng bằng sông Hồng, và trong "khuỷu tay" của sông Hồng, cảnh quan của thành phố đã được thiên nhiên ban cho nhiều dòng sông con suối chảy bao quanh và chạy đan xen trong lòng thành phố. Nếu đi từ hồ Tây bao la ở phía bắc xuống đến vùng đầm lầy của Thanh Trì, không gian sống này bao gồm các con sông trong đô thị: như Tô Lịch hoặc sông Kim Ngưu.

Đã có nhiều dòng sông, suối nước trong đô thị biến mất trong những thập kỷ qua. Những dòng sông khác, chẳng hạn như sông Kim Ngưu đang bị ô nhiễm mà người dân sống trong vùng lân cận của họ chỉ có một hi vọng: thấy dòng nước đen ngòm và hôi thối biến vào lòng đất. Đây là điều không may bởi vì các hồ, suối là các tính năng độc đáo môi trường. Chúng còn có giá trị quan trọng trong lịch sử của Hà Nội. Sông, hồ, suối bao quanh và chảy bên trong có thể làm cho cả thành phố trở thành nơi dễ chịu để sống và là địa điểm đáng nhớ để tìm đến.

Bước đầu tiên, trong tính toán về tương lai của thành phố sẽ được xem xét tiềm năng của các tính năng tự nhiên của nó. Các bạn nên bảo tồn và phục hồi các hồ đô thị và suối theo cách tiếp cận rộng hơn, không chỉ được xem như một giải pháp cho vấn đề thoát nước đô thị. Nó cũng cần được quan niệm như một phương án giúp các công dân kết nối lại với các yếu tố môi trường tốt đẹp vốn có trong cuộc sống thành phố này hàng trăm năm qua. Đây là một sự kết nối đặc biệt quan trọng mà không phải đô thị nào cũng sẵn có điều kiện tự nhiên để đáp ứng.

Bất cứ ai đã thường xuyên đi dạo trên con đường bao mới được xây dựng quanh Hồ Tây đều có thể kiểm chứng rằng, rất nhiều người dân và du khách đánh giá rất cao sự đổi mới này và đây là một tính năng tự nhiên rất quý của thành phố.

Nhộn nhịp không gian công cộng

Điểm thứ hai, là sức sống của Hà Nội, chất lượng phần lớn là do những cách sáng tạo, trong đó công dân của mình đang sử dụng không gian công cộng (công viên, vỉa hè, đường phố). Trong khi tôi nghĩ rằng sự đa dạng của sử dụng (đặc biệt là vỉa hè) đôi khi tạo ra xung đột và cản trở nhu cầu của một số người nhất định (đặc biệt là người đi bộ), tôi vẫn không đồng ý với đề xuất tìm cách di chuyển tất cả điểm bán lẻ quy mô nhỏ, dịch vụ, và hoạt động giải trí ra khỏi đường phố và công viên.

Sự hiện diện của con người và các hoạt động đa dạng trong các đường phố và trong các khu công viên không nên chỉ nhìn ở góc nhìn hẹp về sự phiền toái. Chính những sự hiện diện và sinh hoạt này tạo nên nét đẹp đáng chú ý nhất của Hà Nội và chính là một nét đẹp làm cho cuộc sống của  thành phố trở nên tuyệt vời, thân thiện và độc đáo. Vấn đề chính, trên thực tế, đó là Hà Nội không cung cấp cho cư dân của họ có đủ không gian công cộng. Những nỗ lực quản lý nên theo hướng tăng cung cấp không gian công cộng trong các khu phố. Mặt khác, công tác quản lý nên đảm bảo rằng những khu đất và không gian sống sẽ được rút ra từ việc quy hoạch lại và bố trí xây dựng các trung tâm thương mại mới và bổ sung vào quỹ đất công cộng nhằm điều hòa khả năng sử dụng vỉa hè trên toàn thành phố để cho tất cả người dùng.

Không gian tuyệt vời của hồ Tây

Hàng loạt khu dân cư đan xen

Điểm thứ ba, người dân ở thành phố Hà Nội có khả năng đặc biệt khi biết tạo ra sự đan xen giữa không gian công cộng bận rộn với những không gian sống tuyệt vời. Nếu nhìn vào dòng người lưu thông trong thành phố, độ tương phản thật ấn tượng. Bạn chỉ cần bỏ lại con đường lớn với những không gian sống của nó vốn đang chứa lưu lượng khổng lồ người tham gia giao thông, sinh hoạt, mua bán và thâm nhập chỉ vài trăm mét vào một khu vực nhất định, đột nhiên thấy mình trong một môi trường dân cư yên tĩnh.

Điều này cho thấy những không gian đối lập giữa ồn ào, tấp nập, bận rộn với không gian sống yên tĩnh, bình yên và thảnh thơi là kết quả của một quá trình thiết lập cuộc sống dưới sự sáng tạo của người dân trong một thời gian dài lịch sử của thành phố. Các mảng gắn kết của các khu vực sinh sống khác nhau đó đã làm cho Hà Nội một nơi khá đặc biệt bao gồm làng giữa phố: trước đây nhiều làng, bây giờ được nhúng trong kết cấu đô thị. Nó cũng bao gồm sự thay đổi các khu dân cư được khai thác nhiều hơn hoặc ít hơn theo dòng lịch sử biến đổi bởi người cư ngụ của họ kể từ thời bao cấp đến nay.

Bên cạnh đó, người ta nhận thấy các khu vực nhà ở khá tốt là kết quả của sáng kiến của các tổ chức công cộng. Tôi đang nghĩ đến những khu vực phát triển trong những năm 1990, theo chính sách nhà nước và nhân dân cùng làm, đặc biệt là thế hệ đầu tiên như khu Định Công, cung cấp chất lượng không gian dân cư khá tốt.

Du khách đến Hà Nội, thậm chí chỉ trong một vài ngày, là ấn tượng bởi cách thức các khu dân cư khác nhau, không gian sống khác nhau nhưng lại có khả năng kết nối, sống chung hài hòa với nhau. Những khu phố đã hình thành trước thường cung cấp một kinh nghiệm rất quý về chất lượng sống cho người dân của họ.

Bài học từ các con hẻm nhỏ

Những khu dân cư lân cận ở Hà Nội có cái gì để dạy cho chúng tôi, những người làm chuyên gia quy hoạch và nhà thiết kế nước ngoài, nhất là cho mong muốn tạo lập quy hoạch các khu dân cư mới mở rộng ở bên ngoài lõi đô thị. Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến cái gọi là con hẻm nhỏ ở các khu phố bao quanh các khu vực lịch sử của Hà Nội.

Một thực tế là các khu lân cận đó được cấu trúc bởi một mạng lưới các đường phố và ngõ hẻm nhỏ hẹp. Tôi nghĩ rằng các mạng lưới như vậy đặt ra vấn đề quan trọng, đặc biệt là đối với khả năng tiếp cận của các phương tiện cấp cứu. Nhưng khi nhìn xa hơn vấn đề này và thoát ra khỏi quan niệm về "thiếu trật tự", chúng ta thấy rằng những mạng lưới ngõ hẻm như mê cung đó mang lại nhiều lợi ích.

Hẻm nhỏ ở các khu phố có thể được khen vì giúp bảo quản dấu vết nông thôn và tích hợp thành công các mạng lưới đường phố hữu cơ của các làng cũ trong kết cấu đô thị (thay vì tìm cách xóa chúng). Kết quả là trong khi mật độ dân cư cao và làm giảm lưu lượng giao thông. Điều này rất tốt vì cung cấp cho trẻ em và người cao tuổi một môi trường an toàn hơn để phát triển và tham gia sinh hoạt cộng động ngay gần nhà. Những nơi này cũng cung cấp các dịch vụ gần (cửa hàng tạp hóa nhỏ, nhà may, quán cà phê internet và phòng trò chơi máy tính…) mà người dân có thể chỉ cần đi bộ đến. Các đường phố trong khu vực đó nói chung được chăm sóc tốt hơn bởi các nhóm dân thể hiện một ý thức mạnh mẽ gắn kết với nhau.

Các thời kỳ lịch sử sẽ chỉ dẫn

Sự kết hợp của các hồ và suối trong đô thị, không gian công cộng nhộn nhịp, nhà ở và các khu vực dân cư yên tĩnh (bao gồm cả những con hẻm hẹp khu vực lân cận) là một đặc tính nổi bật của Hà Nội. Sự kết hợp này nên hiểu là một tài sản lớn và là cái gì đó đáng để tự hào. Trên thế giới, nhiều thành phố khác đang thực hiện việc đấu tranh để xây dựng các loại khu phố có đặc trưng giống như nhiều quận nội thành của Hà Nội. Hi vọng của tôi là các kiến trúc sư, nhà quy hoạch và phát triển của Hà Nội mới sẽ có thể học hỏi từ những kinh nghiệm và phẩm chất của những khu vực đặc biệt của Hà Nội cũ khi họ thực hiện phát triển cho những nơi đô thị mới, đưa nông thôn vào nội thành.

Danielle Labbé 

• Phố trong tiến hóa Đô thị