Ashui.com

Thiết kế ra những căn hộ rẻ tiền, đảm bảo tiện ích nhưng vẫn mang tính thẩm mỹ cao là trách nhiệm của giới kiến trúc sư khi mà nhà ở xã hội, nhà ở cho người thu nhập thấp (TNT) được dự báo sẽ chiếm lĩnh thị trường bất động sản trong một tương lai gần. “Người nghèo cũng có nhu cầu và có quyền được ở những căn hộ thiết kế đẹp”, đó là ý kiến của ông Nguyễn Tấn Vạn, Chủ tịch Hội kiến trúc sư Việt Nam trong cuộc trao đổi về vấn đề nhà ở cho người nghèo. 

Phóng viên: Nói đến kiến trúc sư, người ta thường nghĩ đến những công trình xây dựng lớn. Thế nhưng gần đây với việc phát động cuộc thi Thiết kế nhà ở chống lũ cho người dân miền Trung và Thiết kế nhà ở cho người thu nhập thấp, giới kiến trúc sư dường như đang đi vào những vấn đề thiết thực hơn của đời sống? 

KTS Nguyễn Tấn Vạn (ảnh bên): - Hội kiến trúc sư Việt Nam cũng nhận thức rằng vấn đề đang được toàn xã hội quan tâm lúc này là nhà ở cho người nghèo. Chưa bao giờ, cơ hội nhà ở cho người nghèo ở đô thị, nhất là Hà Nội, TPHCM lại gần như lúc này khi đang có rất nhiều dự án chuyển từ nhà ở thương mại sang nhà ở xã hội. Các chủ đầu tư cũng đang cơ cấu lại sản phẩm của mình và ưu tiên hàng đầu là loại nhà giá rẻ cho người thu nhập thấp. Với quan niệm rằng người TNT cũng có nhu cầu và có quyền ở trong những căn hộ đủ tiện ích và có tính thẩm mỹ cao nhất trong mức có thể, chúng tôi đã kêu gọi những người vẽ nhà phải vào cuộc cùng với Chính phủ lo nhà ở cho người TNT. Chỉ sau 1 tháng phát động cuộc thi thiết kế nhà ở cho người TNT có 105 đồ án gửi về dự thi đã chứng tỏ sự quan tâm của các kiến trúc sư đối với lĩnh vực này. 

Đã có khá nhiều nhà TNT đã ra đời, ông có nhận xét gì về thiết kế của những căn hộ đã có?

- Đồ án thiết kế cộng với những hỗ trợ của chính sách nhà nước là những yếu tố quan trọng làm giảm giá thành xây dựng. Thực tế là, nhiều đồ án thiết kế nhà ở cho người TNT chưa đạt được hiệu quả về kinh tế cũng như chưa tối ưu trong việc thiết kế không gian sử dụng. Hậu quả là nhà ở TNT thời gian qua vẫn có giá cao, nằm ngoài khả năng thanh toán của người dân đồng thời mặc định luôn trong suy nghĩ của nhiều người là nhà ở TNT thì xấu, chất lượng kém và bất tiện. Bản thân tôi đã từng xây dựng nhà cho người TNT nhưng xây xong thì người ta không vào ở, chương trình không thành công, nguyên nhân là do nó chưa gần gũi với nhu cầu thực của người dân.

Vậy trong các đồ án được gửi về dự thi, nhà cho người TNT cần được thiết kế như thế nào?

- Trong số các đồ án gửi về, chúng tôi đã nhận được nhiều đề xuất hay. Những đề xuất đó xuất phát từ việc tiếp cận với những vấn đề của đời sống thực. Tôi đã đến xem những khu nhà công nhân ở với mức thuê 200.000 - 300.000 đồng/người/tháng. Trong những căn nhà chật chội đó, thường là 5 - 6 người ở trong điều kiện vệ sinh, an toàn chưa đảm bảo. Tóm lại là cần thiết phải xem người ta sống thế nào để tìm cách can thiệp vào đó cho hiệu quả tốt nhất. Nhà TNT là bài toán của bất cứ chế độ nào. Tôi đã từng sống trong căn nhà TNT ở Mỹ 1 tuần. Đó là những căn hộ hết sức tiện ích và vẫn có tính thẩm mỹ, tạo cho con người cảm giác không tù túng, bức bách nhờ những giải pháp về ánh sáng, về thiết kế... và đặc biệt những căn hộ đó rất rẻ, phù hợp với người dân lao động, tất nhiên để mua được những căn hộ đó người mua phải chứng minh được thu nhập của mình. Tương tự như vậy, nhà ở cho người TNT ở Singapore cũng rất đẹp, lịch sự, văn minh… Đó là những mô hình tốt mà chúng ta cần học tập và các kiến trúc sư của chúng ta đang hướng tới sự tối ưu đó. 

Một khu nhà ở cho người thu nhập thấp tại quận 12, TPHCM (Ảnh: Cao Thăng) 

Một khu nhà ở xã hội khang trang tại quận 2, TPHCM (Ảnh: Kim Ngân) 

Theo ông, giải pháp thiết kế sẽ tác động vào giá thành như thế nào?

- Vẫn những căn nhà đó nếu đưa thiết kế chặt chẽ hơn có thể giảm tới 20% giá thành. Có những đồ án gửi đến cho tôi chỉ có giá 3 triệu đồng/m2 xây dựng. Tất nhiên là còn phải xem xét kỹ trước khi có thể áp dụng vào thực tiễn. Bên cạnh giải pháp thiết kế thì ứng dụng công nghệ mới cũng là một giải pháp hạ giá thành. Hiện ở Việt Nam vẫn chưa coi trọng vấn đề này. Ứng dụng công nghệ mới có thể xây dựng hàng loạt, rút ngắn tối đa thời gian xây dựng, sử dụng vật liệu mới... sẽ giảm đáng kể giá thành dẫn đến chi phí thấp hẳn xuống cộng với những ưu đãi của Chính phủ.

Ông có thể chia sẻ thêm về các tác phẩm đoạt giải Kiến trúc quốc gia năm 2012?

- Một công trình xây dựng phải có giá trị về nghệ thuật kiến trúc nhưng cũng phải có yếu tố nhân văn xã hội, không tham về diện tích về khai thác mà phải có không gian nâng cao giá trị sống cho cộng đồng. Hiện nhiều khu đô thị khai thác dày đặc, thiếu sự cân bằng giữa nhu cầu sống và không gian chung. Các tác phẩm đoạt giải năm nay đã có nhiều sáng tạo trong ý tưởng thiết kế, trong các giải pháp thiết kế. Chẳng hạn như công trình Dlophin Plaza, tác phẩm được giải nhất là một đồ án được thiết kế trên một thế đất khó nhưng đã có giải pháp tốt, tạo điều kiện tối ưu cho không gian sống và làm việc của con người, thân thiện với môi trường, cảnh quan khu vực. Công trình Bảo tàng Đắk Lắk cũng làm nổi bật được bản sắc truyền thống. Công trình nhà họp Đại Lải cũng có giải pháp khá độc đáo trong xử lý vật liệu truyền thống… Điều đáng tiếc là, giải thưởng kiến trúc Quốc gia kỳ này vẫn chưa có nhiều công trình đáp ứng những nhu cầu cấp thiết của đời sống như nhà ở xã hội, kiến trúc nông thôn mới… 

Bích Quyên (SGGP / thực hiện) 
 

Kết quả cuộc thi kiến trúc nhà ở chung cư cho người thu nhập thấp 

Nhìn từ cuộc thi thiết kế nhà ở chung cư cho người có thu nhập thấp 

KTS Nguyễn Trường Lưu (phó chủ tịch thường trực hội KTS TP.HCM): “Tôi kỳ vọng ở cuộc thi nhưng đó không phải là giải pháp duy nhất!” 

Căn hộ có diện tích 50m2 và căn hộ 30m2 có thể có suất đầu tư bằng nhau, cái mà ta cần là có những căn hộ có giá phù hợp cho người có thu nhập thấp. Chia nhỏ căn hộ có suất đầu tư cao chưa hẳn là giải pháp tốt. 

Kiến trúc sư tham dự cuộc thi có thể chọn 1 trong 2 hoặc cả hai tình huống thiết kế: thứ nhất là đề xuất mẫu mới khống chế số tầng cao, diện tích căn hộ tối thiểu là 25m2 và tối đa không quá 70m2; thứ hai là cải tạo một số mẫu chung cư căn hộ cao cấp diện tích lớn có nhu cầu chuyển đổi thành chung cư có diện tích nhỏ hơn. Nói nôm na là cuộc thi nhằm “làm nhỏ” căn hộ hơn các sản phẩm hiện đang có trên thị trường.

Ở đây, tôi muốn nói đến cái tổng thể là nhu cầu chỗ ở cho người thu nhập thấp, nhu cầu này rộng hơn một cuộc thi.

Trước hết, cần nói ngay diện tích bao nhiêu thì có thể sống được? Hà Nội, Sài Gòn trước 1975 đều đã có những “căn hộ” 20, 15, thậm chí là 6,8m2 cho cả gia đình sinh sống với các công trình phụ được đưa ra xa nhà. Điều kiện kinh tế xã hội phát triển, chất lượng cuộc sống tăng lên thì căn hộ càng lớn. Nay do điều kiện kinh tế, ta quay lại căn hộ nhỏ hơn.

Như trên đã nói, nếu thị trường có sẵn sản phẩm nhỏ rồi thì việc gì phải thi? Bản thân việc đi tìm những sản phẩm này giống như một thứ gì đó thụ động, đang đi tìm lối thoát mà hiện chưa có.

Tôi lo ngại về mục đích đầu tư, nhà nước hay doanh nghiệp sẽ là chủ đầu tư cho sản phảm mới? Nếu không bán được như mong muốn thì sao? Tại sao lại phải chia một căn hộ lớn thành căn hộ nhỏ?

Ở đây, tôi muốn đưa ra hình ảnh so sánh. Một căn hộ hoàn thiện diện tích 30m2 và một căn hộ chưa hoàn thiện diện tích 50m2 có thể có suất đầu tư bằng nhau. Ta đang nói đến đối tượng cần chỗ ở mà chưa có đủ tiền để mua. Giống như người đang đói, cần ăn mà không có tiền mua đủ một bát phở. Bạn nên ăn nửa bát phở hay ăn cả bát phở không có thịt (mà có người gọi là “không người lái”)?

Đặt vấn đề như vậy để thấy rằng, cái mà chúng ta đang cần là căn hộ có giá bán phù hợp với người có thu nhập thấp. Chia nhỏ căn hộ lớn để có căn hộ nhỏ, giá thấp hơn chỉ là một trong những cách có thể làm được. Với cách này, thậm chí, giá thành vẫn giữ nguyên không thay đổi.

Trở lại cuộc thi, vấn đề là tạo ra sản phẩm phù hợp với người thu nhập thấp mua nhà. Căn cứ trên giá thực tế mà báo chí đưa hiện nay, tạm thời xác định nhà giá dưới 10 triệu đồng/m2 là phù hợp.Tôi thấy rất khả thi, nếu làm được ba điều như sau:

1. Giảm tiền sử dụng đất. Hiện doanh nghiệp coi như phải mua hai lần đất, lần một là “mua” lúc giải toả, lần hai là lúc đóng tiền chuyển quyền sử dụng đất.

2. Tìm được thiết kế tối ưu. Một số đơn vị chưa chọn được đúng người có thể có sản phẩm thiết kế hoàn thiện. Thực tế là có những bản thiết kế chưa được xử lý tốt, dẫn đến việc giá thành có thể bị nâng cao một cách bất hợp lý. Yếu tố này có thể được giải quyết qua cuộc thi. Tôi hy vọng cuộc thi sẽ giới thiệu được nhưng đề án hoặc gương mặt có thể giải quyết được vấn đề thứ hai này.

3. Đầu tư phù hợp. Tôi nghĩ, về phía nhà đầu tư, nên đưa ra sản phẩm hoàn thiện ở mức độ thích hợp nào đó. Người thu nhập thấp cần một chỗ ở an toàn, đảm bảo những nhu cầu tối thiểu. Cũng như người đang đói thì cần ăn no, ăn đủ dinh dưỡng tối thiểu chứ chưa cần đến ăn ngon, ăn sang trọng…

Nếu giải quyết hợp lý được cả ba vấn đề này, tôi đảm bảo sẽ có nhà giá dưới 10 triệu đồng/m2.

Nói thêm về vai trò của Nhà nước ở đây chỉ nên là nhà hoạch định chính sách. Nhà nước không nên là chủ đầu tư. Các doanh nghiệp có thể tham gia đầu tư sau khi đã nghiên cứu thị trường, chính sách. Doanh nghiệm tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình. Còn sản phẩm sẽ do thị trường quyết định. 

(ảnh minh họa) 

KTS Trần Lê Quốc Bình: Cần phải được tài trợ để nghiên cứu sâu

Chung cư cho người thu nhập thấp cần được sự tài trợ ban đầu của Nhà nước để đầu tư các nghiên cứu sâu về các nhu cầu, cách sống những thói quen... phải biết được ai sẽ là người mua các căn hộ này, chân dung thực sự của họ. Khi xác định được đối tượng rõ ràng các nhà thiết kế sẽ đưa ra giải pháp kiến trúc thực tế, sát với nhu cầu và cuộc sống của người sẽ dùng sản phẩm này. Chung cư thu nhập thấp không có nghĩa là tiền đầu tư cho thiết kế thấp, mà cần đầu tư xứng đáng cho ra các thiết kế chất lượng, từ các thiết kế này có thể áp dụng cho nhiều chung cư khác, như thế sự đầu tư cho thiết kế sẽ rẻ đi rất nhiều. Thiết kế ban đầu có chuẩn bị từ nghiên cứu các nhu cầu sát sườn, thiết kế chặt chẽ đưa đến các công năng sử dụng tốt sẽ tiết kiệm cho người dân nhiều chi phí về sau.

Các không gian phải được tận dụng tối đa bằng cách sử dụng nhiều chức năng, ví dụ như phòng khách có thể là nơi tiếp khách, học tập và ngủ. Nên hạn chế vách ngăn cố định và có các tấm ngăn di động đôi khi chỉ là tấm màn có thể tạo sự riêng tư. Về nội thất, nên được thiết kế theo dạng cơ động và sản xuất hàng loại để giảm giá thành tối đa. Nội thất cho loại chung cư này phải linh hoạt ví dụ giường có thể gấp gọn vào tủ, ép vào tường nhường không gian cho các sinh hoạt khác.

Vương Hoàng Lê: Giá thấp phải được cộng hưởng từ nhiều yếu tố

Nhà chung cư cho người thu nhập thấp phải có giá rẻ là bài toán khó mà phải có sự hỗ trợ của Chính phủ và các quỹ hỗ trợ để người mua có thể mua giá vốn còn phần lợi nhuận của nhà đầu tư sẽ có Chính phủ hỗ trợ. Có như thế mới có nhà đầu tư tham gia chương trình này vì quyền lợi của họ được đảm bảo. Nếu không có hỗ trợ các nhà đầu tư sẽ phải bớt xén vật tư dẫn đến chất lượng của công trình là điều không nên. Phải có các hiệp hội chuyên môn tham gia đưa ra giải pháp về kết cấu, xây dựng để giảm giá thành mà vẫn đảm bảo kỹ thuật. Việc giá thành giảm là sự cộng hưởng từ nhiều yếu tố trên. Ngay cả khi vận hành nó phải có việc sử dụng năng lượng rẻ bằng cách sử dụng năng lượng xanh. Phải có tài trợ thiết bị xanh ban đầu như năng lượng mặt trời.

Nhà chung cư cho người thu nhập thấp là một dạng nhà xã hội, do vậy nó phải tồn tại lâu dài cho những người sống gắn bó, vì thế nó phải có nhiều yếu tố phù hợp với thu nhập của cư dân.

Về thiết kế cần chú ý đến việc bố trí diện tích sử dụng phải giảm bớt diện tích chung để tăng thêm diện tích ở. Bên trong căn hộ chỉ chuẩn bị các khung sườn chung, còn vách ngăn là không cố định giữa các hộ. Ví dụ một nhà chỉ có ba người và một nhà có năm người, vậy hai nhà này có thể phân chia lại diện tích cho phù hợp. Việc tối đa hoá diện tích sẽ giảm giá thành xuống.

KTS Đặng Phan Lạc Việt: Nhà thu nhập thấp không có nghĩa là kỹ thuật thấp 

Thiết kế chung cư cho người thu nhập thấp phải chú ý đến các yếu tố sử dụng sau này làm sao cho ít tốn kém cho người dân ở đó như tiết kiệm điện, nước.

Chính vì thế trong thiết kế phải chú ý đến thông thoáng tự nhiên để có gió mát, không sử dụng nhiều điện. Cũng như vậy việc chú ý đến đưa ánh sáng tự nhiên vào trong nhà một cách hợp lý là điều cần thiết để bớt sử dụng đèn nhân tạo, tránh sai lầm của các chung cư trước đây bị tối, thiếu sáng.

Cần nghiên cứu đưa các dạng năng lượng tái chế từ các rác thải của chính chung cư đó để biến thành năng lượng sử dụng. Nhà chung cư cho người thu nhập thấp không có nghĩa là kỹ thuật thấp mà kỹ thuật cần phải tốt để chất lượng sử dụng được bền và lâu dài. 

Hy Hưng - Thu Thủy (Kiến trúc & Đời sống / ghi) 

[ Thăm dò ý kiến bạn đọc của Ashui.com về vấn đề nào quan trọng nhất để có nhà giá rẻ? ]