Thông tin dự án:
Địa điểm dự án: phường Lái Thiêu, thành phố Thuận An, Bình Dương (cũ)
Đơn vị thiết kế: NAQI & Partners
Kiến trúc sư chủ trì: Nguyễn Minh Nhựt
Nhóm thiết kế: Nhựt Nguyễn | Trọng Tín | Hà Tấn Phát | Nhựt Trần
Diễn họa: Minh Thư | Tuấn Kiên
Thi công: Lai Hoàng Đạt
Diện tích đất: 70m2
Năm hoàn thành: 2025
Nhiếp ảnh: Nguyễn Nhật Anh Chương
Bối cảnh và ý tưởng thiết kế
Ngôi nhà là tổ ấm của gia đình 4 thành viên, trong đó người chồng – một nhà thầu xây dựng kiêm nghệ sĩ thủ công – mong muốn cải tạo căn nhà ống cũ ở Bình Dương thành không gian sống phản ánh cá tính riêng và văn hóa bản địa. Anh yêu cầu giữ lại cấu trúc cũ, đồng thời đưa vào thiên nhiên, ánh sáng và chất thủ công để nuôi dưỡng cảm hứng sáng tạo mỗi ngày.
Khu đất nằm trên một con hẻm nhỏ ở miệt Lái Thiêu, vùng đất nổi tiếng với truyền thống Gốm Lái Thiêu – một tạo tác hỏa biến men mộc, khởi nguyên từ thế kỷ 18, là chứng nhân cho dòng chảy văn hóa miền Nam. Những món đồ gốm từng theo ghe thương hồ, len lỏi trong đời sống Nam Bộ, giờ đây trở thành linh hồn của công trình Nhà Chậu Đất. Trong ngôi nhà nhỏ này, chúng tôi đưa chất liệu gốm vào trong cả kiến trúc và nội thất, để mỗi cái nắm tay, mỗi bước chân chạm đất đều gợi về một vùng đất hào sảng, mộc mạc.
Giải pháp thiết kế
Hình khối và không gian
Cách chúng tôi tiếp cận khi thiết kế công trình này như một người thợ thủ công đang nặn một chậu đất nung. Chuỗi hoạt động đó bao gồm những cái chạm tay, sự hiểu về vật liệu, sự từ tốn, sự trao đổi với bối cảnh địa phương và lịch sự làng nghề. Cấu trúc căn nhà hiện trạng được tôn trọng phần khung có sẵn để tối ưu chi phí. Vẫn là một chuỗi liền mạch gắn kết và mở các không gian sinh hoạt với nhau, nhưng chúng được tổ chức và như được chứa trọn trong 3 chiếc chậu đất lớn. Ở giữa chúng là những đoạn ngắt để ánh sáng lọt vào, gió có thể đi qua và màu xanh của cây được len lỏi. Cạnh của 3 khối chậu được nắn lại, bo tròn mặt tường cong. Trong khi đó, không gian bên trong được ngăn chia mềm, thoáng đãng thay vì những vách phòng cứng ngắc.
Ba khối nhà xếp liên tục như ba chậu đất nung, ôm lấy nhau trong một tổng thể hài hòa, vừa vững chãi vừa thấm đẫm hơi thở thổ nhưỡng. Khối ‘chậu đất’ đầu tiên được thiết kế làm sân hiên thoáng đãng, giúp tạo lớp đệm trước khi bước vào không gian sống bên trong. Chúng tôi cơi nới thêm một phần mái làm sân thượng để gia chủ có thể cùng bạn bè quây quần, tận hưởng những bữa ăn dưới bầu trời rộng mở – một lối sinh hoạt dân dã của người dân vùng này. Các phòng sử dụng chính như phòng khách, phòng ngủ, bếp…được đẩy lùi vào khối ‘chậu đất’ thứ 2 và khối ‘chậu đất’ thứ 3. Cây xanh được đưa vào tự nhiên như thể nhà được “trồng lên từ đất”.
Vật liệu và chi tiết kiến trúc
Để diễn đạt lại cảm xúc vật liệu đất nung địa phương, chúng tôi chọn các vật liệu như gạch gốm, gỗ tái chế, sắt thô, đất sét trộn xi măng… Tất cả đều có bề mặt mộc, mang tông màu của đất, của lửa, của nắng cháy và cảnh quan miền quê. Ban đầu, chúng tôi định dùng đất sét thuần làm lớp hoàn thiện bề mặt tường. Nhưng khi gặp khí hậu khắc nghiệt của miền Nam – mưa dầm, nắng gắt – lớp trát này rất dễ nứt và thấm. Thế là chúng tôi thử trộn thêm xi măng, phụ gia và tinh màu vào để tăng độ bền cho đất sét, rồi phủ một lớp sơn bảo vệ trong suốt bên ngoài để chống thấm – giống như bước cuối cùng phủ men lên sản phẩm của nghệ nhân gốm. Vậy là tạo ra được một vật liệu mới: có chất cảm giống đất nung, nhưng bền hơn, phù hợp khí hậu địa phương.
Nội thất thủ công và tính cá nhân hóa
Nhà Chậu Đất là sự hòa quyện giữa quá khứ và hiện tại, giữa bàn tay con người và chất cảm của thiên nhiên. Những tay nắm cửa gốm hình thú – cá, rùa, ếch, chim – không chỉ là chi tiết trang trí mà còn là câu chuyện của sông nước, của ruộng vườn. Những ô cửa sổ song sắt mô phỏng hình dáng bụi tre, vừa che chắn vừa mở lối cho ánh sáng, mang bóng dáng của những hàng tre quê nhà vào không gian sống. Chủ nhà đã tự tay làm gần như toàn bộ đồ nội thất từ gạch vỡ, đất nung, sắt thô, gốm hỏng. Những chi tiết như bàn trà xếp gạch, đèn trần bàn ăn, chân bàn được tái sử dụng từ ống cống, hay tranh kết cấu nổi treo tường… như một cuộc đối thoại với vật liệu, với không gian, phản ánh tinh thần sống chậm, trân quý từng khoảnh khắc, pha vào đó chất ‘chơi’ của gia chủ.
Thách thức và cơ hội
Vì đây là một công trình cải tạo với chi phí thấp, chúng tôi phải thiết kế theo hướng thích ứng, bị giới hạn trong hệ kết cấu cũ. Thế nhưng chính cái khó lại gợi mở một cơ hội cho sự tái sinh: chúng tôi chọn vật liệu tái chế, đồng hành cùng gia chủ tận dụng cái cũ để chế tạo cái mới. Điều này không chỉ tiết kiệm, mà còn mang lại một cá tính rất riêng cho Nhà Chậu Đất. Chúng tôi yêu dự án này vì cảm hứng thiết kế đậm văn hóa tinh thần bản địa, tinh thần gia chủ, và góp phần vào kiến trúc tái chế bền vững cho ngành xây dựng.
